Саміты БРІКС і ШАС, праведзеныя ва Уфе 9—10 ліпеня 2015 года, выклікалі вялікую цікавасць аналітыкаў. У той час як саміт БРІКС парадаваў запускам новага банка развіцця, сустрэча лідараў ШАС аказалася больш важнай з пункту гледжання новых перспектыў развіцця гэтай арганізацыі і ўсяго еўразійскага кантынента ў цэлым. Галоўная інтрыга саміту ШАС складалася ў абмеркаванні заявак на членства Індыі і Пакістана. І прынятае па гэтых заяўках пазітыўнае рашэнне, якое дало сігнал пачатку працэдуры прыёму Індыі і Пакістана ў члены Арганізацыі, можа мець вельмі вялікае значэнне для сусветнай палітыкі.

Індыя і Пакістан з’яўляюцца буйнымі дзяржавамі, пастаянна ўдасканальваюць арсеналы ядзернай зброі. І галоўным матывам для абедзвюх краін у назапашванні і развіцці запасаў самай страшнай у сусветнай гісторыі зброі з’яўляюцца праблемы і супярэчнасці паміж імі. У ХХ стагоддзі паміж Індыяй і Пакістанам прагрымелі тры вайны, вынікам якіх сталі спрэчныя тэрыторыі і пагроза новай, чацвёртай вайны. А паколькі пасля трох абедзве краіны абзавяліся ядзернай зброяй, новая вайна можа стаць першай у сусветнай гісторыі бітвай з яго інтэнсіўным выкарыстаннем абодвума бакамі.

Місія ШАС пасля ўступлення Індыі і Пакістана ў шэрагі арганізацыі становіцца нашмат больш складанай, але і нашмат больш адказнай і высакароднай. Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва павінна будзе зрабіць усё, каб, задзейнічаўшы існуючыя інструменты і ўкараніўшы новыя, паменшыць градус напружанасці ў дачыненні Нью-Дэлі і Карачы. Гэта адпавядае жыццёва важным нацыянальным інтарэсам усіх удзельнікаў ШАС, паколькі выбухі ядзерных боепрыпасаў у любым пункце Еўразіі нанясуць сур’ёзную шкоду ўсім жыхарам кантынента.

Калі ў рамках ШАС удасца аслабіць супярэчнасці паміж Індыяй і Пакістанам, а таксама ўцягнуць іх у плённае палітычнае і эканамічнае супрацоўніцтва, гэта можа мець і іншыя важныя наступствы, перш за ўсё, паменшыўшы магчымасці знешніх сіл уплываць на еўразійскія справы. Не сакрэт, што ЗША вельмі актыўна ігралі на супярэчнасцях паміж Індыяй і Пакістанам, асабліва таму, што Пакістан заўсёды карыстаўся моцнай кітайскай падтрымкай. Зніжэнне напружанасці ў адносінах Індыі і Пакістана зменшыць магчымасці ЗША ўплываць на гэтыя краіны, што павялічыць значэнне мясцовых рэгіянальных гульцоў у знешняй палітыцы Індыі і Пакістана. І калі ЗША маглі паводзіць сябе безадказна, знаходзячыся на іншым кантыненце, то рызыкі ядзернай вайны на сваім кантыненце робяць уплыў мясцовых цэнтраў сілы значна больш стабілізуючым, а не правакацыйным.

У сувязі з гэтым становіцца відавочнай і эвалюцыя пазіцыі Кітая, які раней падтрымліваў уступленне ў шэрагі арганізацыі свайго саюзніка Пакістана, але выступаў супраць прыняцця ў члены арганізацыі Індыі. Пекін і Нью-Дэлі таксама маюць гісторыю інтэнсіўнага ваеннага канфлікту і спрэчныя тэрыторыі. Акрамя гэтага, Кітай незадаволены моцнай арыентацыяй Індыі на падтрымку з боку ЗША і Вялікабрытаніі. Але Пекін перагледзеў сваю пазіцыю ў апошнія гады, паколькі пераваг ад уцягвання Індыі ў дзейнасць ШАС для яго ўсё ж больш, чым недахопаў. І Кітай спрабуе развіваць эканамічныя адносіны з Індыяй, разумеючы, што пры вялікім кітайска-індыйскім таваразвароце Нью-Дэлі будзе вымушаны больш прыслухоўвацца да меркавання Пекіна, чым цяпер.

Уцягванне Індыі і Пакістана ў арбіту ШАС выгадна і Беларусі. Гэта вельмі буйныя рынкі, на якіх зусім не дастаткова прадстаўлена беларуская прадукцыя. Актуальнасць нарошчвання экспарту беларускіх тавараў і паслуг на гэтыя два рынкі складаецца і ў сур’ёзных праблемах са збытам беларускай прадукцыі з-за крызісу на рынках суседніх краін. Таму ў апошнія месяцы і былі праведзены сустрэчы на  вышэйшым узроўні з лідарамі Індыі і Пакістана, заключаюцца дамоўленасці аб стварэнні зборачных прадпрыемстваў беларускіх прамысловых гігантаў на індыйскім і пакістанскім рынках. А тое, што на саміце ШАС было прынята рашэнне аб узняцці статусу Беларусі ў рамках арганізацыі з партнёра па дыялогу да назіральніка, дасць нам яшчэ больш магчымасцяў у будучыні па ўзаемадзеянні з Нью-Дэлі і Карачы.

Рост уплыву і цікавасці да дзейнасці арганізацыі можна праілюстраваць таксама шматлікімі заяўкамі на набыццё статусу партнёра па дыялогу. У рамках уфімскага саміту ШАС былі ўхвалены чатыры з іх — Азербайджана, Арменіі, Камбоджы і Непала. Зноў жа сімвалічна, што партнёрамі ШАС сталі Арменія і Азербайджан у адносінах паміж якімі, як і паміж Індыяй з Пакістанам, існуюць праблемы. Хацелася б верыць, што ў рамках ШАС атрымаецца знізіць і градус напружанасці паміж імі. І прыклад міратворчай місіі Беларусі па вырашэнні ўкраінскага крызісу, несумненна, будзе мець значэнне для рэалізацыі гэтай высакароднай мэты.

Сяргей Кізіма,

доктар палітычных навук
Звязда, 12 ліпеня 2015