Spośród 28 obiektów objętych wpisem, turyści mogą zwiedzać Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga.

Tarnogórskie zabytki to 15. polski obiekt na prestiżowej liście, w tym pierwszy w woj. śląskim. Obejmują pozostałości po dawnych kopalniach rud srebra, ołowiu i cynku - kopalniane wyrobiska i szyby górnicze, system odwadniania i wykorzystania wody pogórniczej oraz elementy krajobrazu kulturowego.

Decyzja o wpisaniu zabytków Tarnowskich Gór na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO zapadła w niedzielę w Krakowie, podczas obywającej się tam 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Choć od tego wydarzenia nie minął jeszcze tydzień, pierwsze efekty już są.

"Odkąd otrzymaliśmy wpis na Listę Światowego Dziedzictwa, z dnia na dzień ruch turystyczny w naszych obiektach zdecydowanie się zwiększył" - powiedział Grzegorz Rudnicki, rzecznik Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które zarządza tamtejszymi udostępnionymi turystom zabytkami i koordynowało wieloletnie starania o docenienie przez UNESCO.

"W tym tygodniu odwiedzali nas turyści z całego kraju m.in. z Wielkopolski i Warszawy. Nie zabrakło też reprezentantów państw uczestniczących w ubiegłotygodniowej sesji UNESCO w Krakowie. Jednak liczymy, że to dopiero początek wzmożonego zainteresowania naszymi zabytkami" – mówił Rudnicki.

Jak zaznaczył, w ostatnich dniach "gigantycznie" wzrosła także liczba odsłon stron internetowych oraz profilów w mediach społecznościowych dotyczących Tarnowskich Gór. "Zabytki cieszą się również ogromnym zainteresowaniem mediów, m.in. portali turystycznych, które proponują artykuły sponsorowane. Mamy też telefony w sprawie produkcji filmów promocyjnych" – relacjonował Rudnicki.

W związku z wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa w najbliższym czasie konieczne jest m.in. skoordynowanie działań związanych z wprowadzeniem planu zarządzania zabytkami, opracowanie budżetu, zorganizowanie biura, rozpoczęcie badań archeologicznych na terenie niektórych atrybutów (objętych wpisem miejsc lub obiektów), a także zaplanowanie ruchu turystycznego - w tym wytyczenie ścieżek dla zwiedzających czy zorganizowanie transportu do obiektów.

Łącznie wpis na listę UNESCO objął 28 obiektów pogórniczych, w tym zajmujący 150 ha kompleks podziemi po dawnym górnictwie rud ołowiu, srebra i cynku. W toku prac nad wnioskiem m.in. z podziemnego kompleksu wydzielono, jako osobne atrybuty dwie zasadnicze sztolnie, na których oparto systemy odwadniające: Głęboką Sztolnię Fryderyk (której częścią jest Sztolnia Czarnego Pstrąga), a także Sztolnię Boże Wspomóż.

Pozostałe obiekty to liczne szyby górnicze (w tym trzy będące częścią podziemnej trasy turystycznej w Zabytkowej Kopalni Srebra i dwa w Sztolni Czarnego Pstrąga), pierwotny rejon założenia Kopalni Fryderyk w dzielnicy Bobrowniki Śląskie, krajobraz pogórniczy z XIX wieku, krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry, Park Miejski, hałda popłuczkowa dawnej Kopalni Fryderyk oraz Stacja Wodociągowa Staszic wraz z kompleksem podziemnych komór.

Na razie przedstawiciele Stowarzyszenia czekają m.in. na certyfikat wpisu na listę UNESCO oraz związane z nim szczegółowe wytyczne m.in. ws. graficznej formy oznakowania wszystkich obiektów. Dalsze działania związane będą z pozyskiwaniem środków na dalszą ochronę i rewitalizację poszczególnych miejsc. Sytuację komplikuje fakt, że oprócz Skarbu Państwa właścicielami i zarządcami działek, na których leżą poszczególne atrybuty, są urzędy miast Tarnowskie Góry i Bytom, gmina Zbrosławice, powiat tarnogórski, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, właściciele prywatni, nadleśnictwo Brynek, Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Tarnowskich Górach oraz Polskie Koleje Państwowe.

Przez kilka stuleci na obszarze Tarnowskich Gór i okolic funkcjonowało kilka tysięcy kopalń; powstało tam ok. 20 tys. szybów i ponad 150 km podziemnych wyrobisk. Częścią tego kompleksu są dwa najbardziej znane obiekty - Zabytkowa Kopalnia Srebra oraz Sztolnia Czarnego Pstrąga (będące m.in. ważnymi punktami Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego).

Sztolnią Czarnego Pstrąga nazywany jest 600-metrowy fragment Głębokiej Sztolni Fryderyk, służącej kiedyś do odwadniania tarnogórskich podziemi. Turyści pływają tamtędy łodziami od 1957 r. To najdłuższa w Polsce podziemna trasa turystyczna pokonywana w ten sposób, choć w najbliższych miesiącach turystom udostępniona ma zostać ponadkilometrowa droga wodna w Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu – części XIX-wiecznej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.

Zabytkowa Kopalnia Srebra to z kolei jedyna w Polsce trasa turystyczna, wytyczona w podziemiach będących pozostałością po dawnych kopalniach rud srebra, ołowiu i cynku. Stanowi niewielki fragment dawnej kopalni Fryderyk. Do zwiedzania została udostępniona w 1976 r. Przygotowany dla zwiedzających prawie dwukilometrowy szlak przebiega 40 m pod ziemią.

Tym, co szczególnie wyróżnia tarnogórskie zabytki objęte wpisem UNESCO, jest wyjątkowy system gospodarowania wodami podziemnymi. Wodę z tych wyrobisk wykorzystywano bowiem nie tylko w celach przemysłowych, ale też spożywczych, co jest unikatem w skali świata. Zachowany zakład wodociągowy, który powstał na wyrobiskach górniczych pokazuje, jak bardzo rozwinięty był niegdyś przemysł w tej części Europy.

PAP, 15 lipca 2017