Дагавор аб стварэнні Еўразійскага эканамічнага саюза быў падпісаны 29 мая 2014 года ў Астане прэзідэнтамі Расіі, Беларусі і Казахстана.

Статус дзяржаў-членаў ЕАЭС маюць Арменія (з 2 студзеня 2015 года), Беларусь, Казахстан, Кыргызстан (з 12 жніўня 2015 года) і Расія. 14 мая 2018 года статус дзяржавы-наглядальніка атрымала Малдова. У снежні 2020 года статус наглядальнікаў пры Еўразійскім эканамічным саюзе далі Узбекістану і Кубе.

Плошча тэрыторыі краін ЕАЭС – больш за 20 млн квадратных кіламетраў (14% сусветнай сушы). Аб’ём ВУП краін ЕАЭС па выніках 2023 года склаў 2,4 трлн долараў, прамысловай вытворчасці – 1,4 трлн, вытворчасці прадукцыі сельскай гаспадаркі – 135,6 млрд.

ЕАЭС створаны на базе Мытнага саюза і Адзінай эканамічнай прасторы Беларусі, Казахстана і Расіі як міжнародная арганізацыя рэгіянальнай эканамічнай інтэграцыі, якая мае міжнародную правасуб’ектнасць. У рамках Саюза забяспечваюцца свабода руху тавараў, паслуг, капіталу і рабочай сілы, а таксама правядзенне скаардынаванай, узгодненай або адзінай палітыкі ў ключавых галінах эканомікі.

*стварэнне ўмоў для стабільнага развіцця эканомік дзяржаў членаў у інтарэсах павышэння жыццёвага ўзроўню іх насельніцтва,

*фармаванне адзінага рынку тавараў, паслуг, капіталу і працоўных рэсурсаў,

*усебаковая мадэрнізацыя, кааперацыя і павышэнне канкурэнтаздольнасці нацыянальных эканомік.

Вышэйшым органам ЕАЭС з’яўляецца Вышэйшы Еўразійскі эканамічны савет (ВЕЭС), у склад якога ўваходзяць кіраўнікі дзяржаў-членаў або кіраўнікі ўрадаў краін-членаў, яны маюць паўнамоцтвы прымаць рашэнні па пытаннях, якія ўваходзяць у кампетэнцыю Вышэйшага савета. ВЕЭС разглядае прынцыповыя пытанні дзейнасці Саюза, вызначае стратэгію, напрамкі і перспектывы развіцця інтэграцыі і прымае рашэнні, накіраваныя на рэалізацыю мэт Саюза. Пасяджэнні Вышэйшага савета праводзяцца не радзей аднаго разу ў год. Для вырашэння неадкладных пытанняў дзейнасці Саюза па ініцыятыве любой з дзяржаў-членаў або старшыні Вышэйшага савета могуць склікацца пазачарговыя пасяджэнні Вышэйшага савета.

Рэалізацыю і кантроль за выкананнем Дагавора ЕАЭС, міжнародных дагавораў у рамках Саюза і рашэнняў Вышэйшага савета забяспечвае Міжурадавы савет (ЕМС), які складаецца з кіраўнікоў урадаў дзяржаў-членаў. Пасяджэнні Міжурадавага савета праводзяцца па меры неабходнасці, але не радзей як два разы ў год.

Еўразійская эканамічная камісія (ЕЭК) – пастаянна дзеючы наднацыянальны рэгулюючы орган Саюза са штаб-кватэрай у Маскве. Асноўныя задачы камісіі – забеспячэнне ўмоў функцыянавання і развіцця Саюза, а таксама распрацоўка прапаноў у сферы эканамічнай інтэграцыі.

Суд Саюза – судовы орган Саюза, які забяспечвае прымяненне дзяржавамі-членамі і органамі Саюза Дагавора аб ЕАЭС і іншых міжнародных дагавораў у яго рамках.

Фінансаванне дзейнасці органаў Саюза ажыццяўляецца за кошт сродкаў бюджэту Саюза, які фармуецца ў расійскіх рублях за кошт долевых узносаў дзяржаў-членаў.

Старшынства ў ВЕЭС, ЕМС і Савеце ЕЭК (узровень віцэ-прэм’ераў) ажыццяўляецца на ратацыйнай аснове ў парадку рускага алфавіта адной дзяржавай-членам на працягу аднаго каляндарнага года без права прадаўжэння.

З 1 студзеня 2024 года старшынства ў Еўразійскім эканамічным саюзе перайшло да Арменіі.

Саюз адкрыты для ўступлення любой дзяржавы, якая раздзяляе яе мэты і прынцыпы, на ўмовах, узгодненых дзяржавамі-членамі.

У ЕАЭС прымяняецца адзіны мытны тарыф, ажыццяўляюцца адзінае мытнае рэгуляванне і адміністраванне, адбываецца свабоднае перамяшчэнне тавараў паміж тэрыторыямі дзяржаў-членаў без прымянення мытнага дэкларавання і дзяржаўнага кантролю (транспартнага, санітарнага, ветэрынарна-санітарнага, каранціннага фітасанітарнага) за выключэннем выпадкаў, прадугледжаных Дагаворам.

У рамках Саюза рэалізуецца адзіная знешнегандлёвая палітыка (заключэнне пагадненняў з трэцімі краінамі магчыма толькі ад імя ЕАЭС і яго дзяржаў-членаў), ажыццяўляецца адзінае тэхнічнае рэгуляванне, прымяняюцца адзіныя санітарныя, ветэрынарна-санітарныя і каранцінныя фітасанітарныя меры. Акрамя таго, краіны "пяцёркі" праводзяць узгодненую макраэканамічную, прамысловую, аграпрамысловую, транспартную палітыку, працуюць над фарміраваннем адзінай лічбавай прасторы. На тэрыторыях дзяржаў-членаў Саюза функцыянуе таксама агульны рынак працы.

Дагаворам таксама закладзены асновы для эфектыўнага выкарыстання супольнага энергетычнага патэнцыялу і аптымізацыі міждзяржаўных паставак энергетычных рэсурсаў, абазначаны планы фармавання да 1 студзеня 2025 года агульных электраэнергетычнага і газавага рынкаў, рынку нафты і нафтапрадуктаў.

Мінск, 29 траўня 2024
Sputnik