Маладая агародніна ў большасці імпартная, у маі яна паспявае хіба што ў далёкіх краях, а таму заўсёды дарагая. Але сёлета цэннікі на тую самую бульбу і капусту вырваліся за межы разумнага. Мытыя айчынныя леташнія клубні не самага элітнага памеру і выгляду без сораму прадаюць па 3-4 рублі. Гэта ў магазінах, якія перыядычна падвяргаюцца крытыцы дзяржорганаў і стараюцца не даводзіць да граху і ўвядзення адміністрацыйных мер рэгулявання. На рынках могуць і 4-5 рублёў за кілаграм папрасіць.

Іншы раз гандляры нават усміхаюцца: маўляў, гэта яшчэ не апошняя цана. Можа быць і даражэй. Добра, што ўжо з’явіліся маладыя карняплоды імпартнага вырошчвання. Напрыклад, егіпецкія па 8-10 рублёў за кіло. На іх фоне родная агародніна здаецца не такой ужо і дарагой. Вельмі цікава было б даведацца: такія каціроўкі на празаічную прадукцыю — вынік неўраджаю ў мінулым годзе, кан’юнктуры ў суседняй Расіі, прагнасць вытворцаў, захавальнікаў і прадаўцоў з імпарцёрамі ці ўсе фактары сышліся разам і гуляюць супраць спажыўцоў? А яны злапамятныя і помслівыя. І яшчэ дадуць свой адказ, скажуць важкае слова і да восені могуць прынцыпова байкатаваць прадаўцоў агародніны. Агароды і прысядзібныя ўчасткі яшчэ ніхто не адмяняў.

Да бясконцасці цэнамі з пакупніка здзекавацца нельга. Асабліва калі гаворка ідзе пра тыя тавары і паслугі, якія, уласна кажучы, кожны можа атрымаць сваімі сіламі. 

А гародніна да такой катэгорыі прадукцыі і адносіцца. Урбанізацыя ў Беларусі дасягнула апагею, але канчаткова сувязь з зямлёй беларусы не разарвалі. Нядаўна міністр эканомікі Юрый Чабатар прывёў лічбы: у краіне толькі садовыхх таварыстваў 4,7 тысячы. Іх плошча — каля 60 тысяч гектараў. А яшчэ ёсць хаткі, якія фармальна лічацца вясковымі, але выкарыстоўваюцца гараджанамі для загараднага адпачынку. Калі не ва ўсіх, то шмат у каго яшчэ засталіся сваякі ў вёсцы. Вядома, у бабуль і дзядуляў не заўсёды ёсць ужо сілы, каб у поўнай меры апрацоўваць прысядзібныя надзелы, якія нярэдка могуць вымярацца дзясяткамі сотак. Гарадская моладзь да «паншчыны» ў пажылых сваякоў таксама ставіцца скептычна. З’яўляецца на градках у лепшым выпадку з-за павагі да старых, каб ім дапамагчы. Рацыянальнасць аграрных работ выхаднога дня і ў водпуску выклікае сумненні: навошта ўкалваць у дні законнага адпачынку, калі ўсё можна купіць у магазіне. І па нармальнай цане. Ці не лепш аддаць агародніцтва прафесіяналам — фермерам?!

Так, прынамсі, было раней. Аднак калі тая ж бульбачка вырасла ў цане фенаменальна, то, мабыць, нават самы лянівы гараджанін сёлета хаця б некалькі дзясяткаў бульбін кіне ў зямлю. Калі не з любові да сельскай дзейнасці, то лагічна страхуючы асабістую харчовую бяспеку. І працэс, мяркуючы па ўсім, пайшоў і вельмі актыўна. Прынамсі, насенны матэрыял разыходзіцца надзвычай добра. Прагматычныя беларусы вырашылі падзарабіць на сваіх сотках, плануючы скараціць выдаткі на гародніну за кошт уласнай вытворчасці.

А вырасцім жа бульбу, з якой узніклі раптам праблемы ў гэты зімовы сезон. Многа ці мала — надвор’е пакажа. Але вытворчасць для асабістага карыстання адназначна павялічыцца. І знойдзецца месца ў дачным склепе, гаражы, на лоджыі, каб захаваць ураджай да вясны.

Добра, што ў паловы беларусаў у той ці іншай ступені досвед гаспадарання з элементамі натуральнага прысутнічае. Як і традыцыя хаця б частковага самазабеспячэння прадуктамі харчавання.

Савецкая сельская гаспадарка, прынамсі, у Беларусі была даволі магутнай галіной. І аб’ёмы вытворчасці былі даволі вялікімі. Іншае пытанне, што Беларусь з’яўлялася магутнай сыравіннай базай для забеспячэння буйных гарадоў. Перш за ўсё — саюзных сталіц Масквы і Ленінграда, цяперашняга Санкт-Пецярбурга. Таму ўсе нашы буйныя мясаперапрацоўчыя прадпрыемствы гістарычна знаходзяцца на чыгуначных вузлах, якія прамымі маршрутамі звязваюць з гэтымі мегаполісамі. Зрэшты, выраблялі ў БССР прадуктаў харчавання даволі шмат. 

І прадуктовае забеспячэнне ў параўнанні са многімі рэгіёнамі ў рэспубліцы было нават вельмі прыстойным. Прынамсі, у даперабудовачныя часы.

Іншае пытанне, што савецкая сістэма мела на ўвазе пэўны аскетызм. Таму разнастайнасцю спажыўцоў, прама скажам, не песцілі. Тая ж агародніна была таннай, але тэхналогія захоўвання не была самай перадавой. Таму і бульба не вызначалася ідэальнай каліброўкай і эстэтыкай вонкавага выгляду. Агуркі, памідоры, яблыкі і іншая садавіна-агародніна фактычна былі сезонным таварам: у магазінах прысутнічалі толькі ў перыяд іх паспявання. Аб круглагадовым забеспячэнні свежай зелянінай калі і задумваліся, то на практыцы гэтыя праекты нават блізка рэалізаваны не былі. Таму некалькі дачных сотак з’яўляліся для савецкага чалавека маннай нябеснай. Не толькі з пункту гледжання магчымасці яднання з прыродай, але і магчымасці разнастаіць свой рацыён, бо рабіліся багатыя запасы на зіму: узвары, варэнне, разнастайныя саленні... Народная фантазія — невычарпальная на генерыраванне розных тэхналогій і рэцэптур. Вядома, не ўсе займаліся хатнімі нарыхтоўкамі: у меру магчымасцяў (дача была калі не раскошай, то не паўсюднай з’явай), сіл і працавітасці. Але многія запаўнялі восенню кладоўкі і шафы дарамі прыроды ў розных відах. 

Са з’яўленнем супермаркетаў з вельмі шырокай разнастайнасцю прадукцыі — і свежай, і перапрацаванай — цяга да хатняй творчасці паменшылася. Ды і эканамічная мэтазгоднасць выклікала пэўныя сумненні.

Але бульбяная інфляцыя адназначна прымусіць беларусаў згадаць, што раней было, і аднавіць былыя традыцыі. І не здзіўлюся, калі гэтай восенню бульба, морква, капуста не тое каб зусім будуць нікому не патрэбныя, але попыт на іх значна знізіцца. Многія забяспечаць сябе самі. Або ў кааперацыі са сваякамі ці знаёмымі з сельскай мясцовасці. Таму на месцы вытворцаў і рытэйлу я не вельмі радаваўся б удалай кан’юнктуры. 

Спажывец у сілах яе вельмі хутка змяніць. 

І тады ўзнікне іншая праблема: а як рэалізаваць ураджай?! Адназначна, развіццё падзей мяркуецца нават вельмі цікавае. Будзем вывучаць тэндэнцыі новай хвалі.

Інтэлект Штучны
Звязда, 12 траўня 2025