Ochrona i poprawa jakości powietrza będzie jednym z głównych priorytetów resortu środowiska w br. - zapowiada minister środowiska Maciej Grabowski.

Tegorocznymi priorytetami ministerstwa jest też zmiana Prawa wodnego, nowelizacja Prawa łowieckiego i dostosowanie polskich przepisów środowiskowych do wymogów unijnych.

Minister podkreślił, że w Polsce nadal nie radzimy sobie z problemem tzw. niskiej emisji związanym głównie z zanieczyszczeniami z przydomowych kotłowni, opalanych złej jakości węglem lub śmieciami. Problemem jest także emisja zanieczyszczeń pochodzących z transportu.

Międzynarodowi eksperci i Najwyższa Izba Kontroli wskazywali ostatnio, że powietrze w Polsce należy do najbardziej zanieczyszczonych w Europie. Szacuje się, że w naszym kraju w następstwie chorób wywoływanych przez zanieczyszczenia powietrza może przedwcześnie umierać nawet 45 tys. osób rocznie. Na świecie, według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przedwcześnie z powodu zanieczyszczeń atmosfery umiera ponad 3,5 mln ludzi.

Według informacji Europejskiej Agencji Środowiska aż 6 polskich miast znalazło się w pierwszej dziesiątce europejskich metropolii z największą liczbą dni w roku, w których przekroczono dobowe dopuszczalne stężenie pyłów PM10 (pozostałe cztery miasta znajdują się są w Bułgarii). Najgorzej jest w Krakowie, gdzie limity były przekroczone przez 150 dni w roku. Nie lepiej jest w innych miejscowościach Małopolski czy na Śląsku, gdzie normy były przekroczone przez 126 dni w Nowym Sączu, 125 dni w Zabrzu i Gliwicach, 123 dni w Katowicach.

Podniesienia standardów jakości powietrza wymaga europejska dyrektywa CAFE.

Grabowski wskazał, że obowiązujące w naszym kraju lokalne programy ochrony powietrza (jest ich kilkadziesiąt) nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. "Dlatego już w zeszłym roku poleciłem przygotowanie strategicznego dokumentu, który następnie miałby być przyjęty przez rząd w formie uchwały dla podkreślenia jego rangi" - powiedział.

Wyjaśnił, że w dokumencie wyznaczone będą cele i kierunki działań pokazujące samorządom, jak skutecznie można walczyć z niską emisją. Pojawią się rozwiązania legislacyjne, organizacyjne jak i finansowe.

Minister dodał, że będzie to "cały wachlarz" rozwiązań. Jako przykład wskazał możliwość czasowego ograniczania ruchu samochodowego w gminach, czy też wyłączania ich części z takiego ruchu. Chodzi też o wsparcie, jakie gminy mogłyby uzyskać korzystając z bardziej ekologicznego paliwa do ogrzewania.

Zdaniem Grabowskiego na razie trudno jest ograniczyć używanie określonych paliw np. na obszarze gmin. Dotyczy to w szczególności węgla. Kraków wprowadził zakaz stosowania paliw stałych w przydomowych piecach, lecz Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił go twierdząc, że zgodnie z prawem taki zakaz nie jest możliwy. Gdyby bowiem zakazać palenia węglem w przydomowych piecach w Krakowie, takim zakazem trzeba by było też objąć miejscowe elektrociepłownie.

Pod koniec zeszłego roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu Kawka przeznaczył 160 mln zł na poprawę jakości powietrza w miastach. Dofinansowywana jest m.in. wymiana starych pieców na bardziej ekologiczne, czy instalacja kolektorów słonecznych. Grabowski nie wykluczył większego wsparcia.

W nowej perspektywie finansowej UE na ochronę środowiska w tym na poprawę jakości powietrza będzie można pozyskać 3,5 mld euro.

Minister zwrócił uwagę, że kolejnym priorytetem jego resortu będzie też reforma gospodarki wodnej w Polsce. Zmieniać ona będzie sposób zarządzania wodami w kraju, wprowadzając - jak podkreślił - zasadę "jedna rzeka - jeden gospodarz". Obecnie mamy często do czynienia z podziałem kompetencji przy utrzymaniu infrastruktury wodnej. Różne instytucje odpowiadają za różne fragmenty rzeki - nurt czy wały, co jest problematyczne przy prowadzeniu polityki przeciwpowodziowej czy przy przeprowadzaniu inwestycji. W zależności od rangi rzeki, zarządzać nimi będą zarządy dorzecza (Odry i Wisły) lub marszałkowie województw. Inwestycjami i ich utrzymaniem mają się zająć zarządy dorzecza Wisły i zarząd dorzecza Odry, a administracją i planowaniem sześć urzędów gospodarki wodnej. Zlikwidowanych ma zostać obecnych osiem urzędów żeglugi śródlądowej i siedem regionalnych zarządów gospodarki wodnej.

Resort środowiska w tym roku będzie się też koncentrował na zmianie Prawa łowieckiego. Nowe przepisy zakładają m.in konsultacje z prywatnymi właścicielami gruntów podczas tworzenia obwodów łowieckich oraz podczas polowań na ich terenie. Trybunał Konstytucyjny na początku lipca ubr. wskazał, że obecne Prawo łowieckie w niewystarczający sposób uwzględnia prawa właścicieli nieruchomości przy tworzeniu obwodów łowieckich. Nowela zwiększać będzie też nadzór ministra środowiska nad Polskim Związkiem Łowieckim m.in. w zakresie wykonywania planów łowieckich. Ma to pozwolić na skuteczniejszą redukcję nadmiernej populacji dzika w Polsce.

Obecnie w Sejmie znajduje się podobny projekt nowelizacji opracowany przez posłów. Zdaniem ministra oba projekty powinny być dyskutowane jednocześnie. Według zapowiedzi resortu, propozycja rządowa trafi do niższej izby parlamentu najprawdopodobniej jeszcze w pierwszym kwartale br.

Minister dodał, że w tym roku jego resort zajmie się także dostosowaniem do przepisów unijnych polskiego ustawodawstwa w zakresie: pojazdów wycofywanych z użycia, substancji zubożających warstwę ozonową, obrotu drewnem egzotycznym, zużytego małego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz w sprawie obrotu i handlu uprawnieniami do emisji.

Roman Jocher, Warszawa
PAP, 21 stycznia 2015