Styczeń

- 220. rocznica powstania Legionów Polskich we Włoszech: 9 stycznia 1797 r. generał Jan Henryk Dąbrowski podpisał umowę z Republiką Lombardii o powołaniu pierwszej po III rozbiorze polskiej formacji wojskowej. 20 stycznia Dąbrowski wydał odezwę zachęcającą do wstępowania do Legionów.

- Przed 90 laty, 4 stycznia 1927 r. do budowanego portu w Gdyni wszedł statek SS Wilno. Był to pierwsza polska jednostka handlowa wpływająca do nowego polskiego portu i wraz z kilkoma innymi statkami stanowiła zalążek Polskiej Marynarki Handlowej. Dwa dni później w porcie poświęcono bandery SS Wilno i innych jednostek PMH.

- 70 lat temu, 19 stycznia 1947 r. odbyły się sfałszowane przez komunistów wybory do Sejmu Ustawodawczego. W głosowaniu najwięcej głosów zdobyło Polskie Stronnictwo Ludowe Stanisława Mikołajczyka.

- 50 lat temu, 8 stycznia 1967 r. w wypadku na wrocławskim Dworcu Głównym zginął Zbigniew Cybulski, uznawany za jednego z najlepszych polskich aktorów.

Luty

- 300 lat temu, 1 lutego 1717 r. pod presją Rosji odbyły się w Warszawie obrady tzw. Sejmu Niemego, na którym ograniczono kontyngent wojsk saskich w Polsce i liczebność polskiej armii oraz potwierdzono wolności szlacheckie.

- 75 rocznica powołania Armii Krajowej: 14 lutego 1942 r. rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego istniejący od 13 listopada 1939 r. Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w AK.

Marzec

- 130 lat temu, 22 marca 1887 r. Józef Piłsudski został aresztowany pod zarzutem udziału w spisku na życie cara, którego autorami byli członkowie Narodnej Woli. Został skazany na pięcioletnią zsyłkę na Syberię.

- 80 lat temu, 20 marca 1937 r. rozpoczęto budowę miasta i huty Stalowa Wola, jednej z pierwszych inwestycji na terenie Centralnego Okręgu Przemysłowego.

- 75 lat temu, 20 marca 1942 r. na murach Warszawy po raz pierwszy pojawił się Znak Polski Walczącej.

Kwiecień

- 1020 lat temu, 23 kwietnia 997 r. męczeńską śmierć z rąk pogańskich Prusów poniósł biskup Wojciech. Po kanonizacji w 999 r. został patronem Polski.

- 28 kwietnia 1857 r. urodził się Władysław Biegański, polski lekarz internista, doktor medycyny, logik, filozof, działacz społeczny. W 160 rocznicę urodzin i 100 rocznicę śmierci (29 stycznia) Senat ustanowił go patronem roku 2017, aby "oddać należny hołd temu zasłużonemu lekarzowi, który swoje życie poświęcił dobru wspólnemu".

- 35 lat temu, 12 kwietnia 1982 r. Radio „Solidarność” nadało w Warszawie pierwszą audycję.

- 20 lat temu, 2 kwietnia 1997 r. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję RP. Konstytucja weszła w życie 17 października 1997.

Maj

- 100 lat temu, 13 maja 1917 r. troje dzieci z wioski w pobliżu miasta Fatima w Portugalii miało doznać objawienia Matki Bożej. Wydarzenia w Fatimie uznawane są za jedno z najważniejszych wydarzeń religijnych w historii XX w.

- 65 lat temu, 3 maja 1952 r. Radio Wolna Europa zainaugurowało nadawanie polskich audycji. Pierwszym dyrektorem polskiej sekcji RWE został Jan Nowak-Jeziorański.

- 40 lat temu, 7 maja 1977 r. funkcjonariusze SB zamordowali krakowskiego studenta i działacza opozycji antykomunistycznej Stanisława Pyjasa.

- 30 lat temu, 9 maja 1987 r. w największej katastrofie lotniczej w historii Polski zginęły 183 osoby. Do wypadku samolotu PLL LOT Ił-62M „Tadeusz Kościuszko” doszło w warszawskim Lesie Kabackim.

Czerwiec

- 1045 lat temu, 24 czerwca 972 r. w bitwie pod Cedynią wojska Mieszka I odniosły zwycięstwo nad wojskami margrabiego Marchii Łużyckiej Hodona.

- 570 lat temu, 25 czerwca 1447 r. w katedrze wawelskiej koronowany został Kazimierz Jagiellończyka.

- 580 lat temu, 7 czerwca 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk wjechał triumfalnie na zamek krzyżacki w Malborku, wykupiony od czeskich najemników. Zwycięstwo w wojnie trzynastoletniej i odzyskanie przez Polskę Pomorza Gdańskiego umożliwiło rozpoczęcie wolnej żeglugi na Wiśle a tym samym rozwój handlu pomiędzy Gdańskiem a resztą kraju. Na pamiątkę tego wydarzenia 22 czerwca 2016 Sejm RP przyjął uchwałę, w której ustanowił rok 2017 Rokiem Rzeki Wisły.

- 225 lat temu 22 czerwca 1792 r. król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari dla uczczenia zwycięstwa wojsk polskich w bitwie z Rosjanami pod Zieleńcami.

- 100 lat temu, 4 czerwca 1917 r. dekretem prezydenta Francji powołana została Armia Polska we Francji, zwana też Błękitną Armią. Jej ostatnim dowódcą był gen. Józef Haller. W uznaniu jego zasług i dla upamiętnienia tej rocznicy Senat RP ogłosił gen. Hallera patronem roku 2017.

- 70 lat temu, 6 czerwca 1947 r. zmarł prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz. "Niech jego niezłomna praca dla Polski w okresie pokoju i wojny, zdolność do podejmowania największych wyzwań staną się wzorem dla przyszłych i obecnych urzędników i polityków oraz wszystkich pracujących na rzecz dobra wspólnego" - głosi senacka uchwała ustanawiająca go patronem roku 2017.

- 25 lat temu, 4 czerwca 1992 r. Sejm odwołał ze stanowiska premiera Jana Olszewskiego. Dymisja była skutkiem konfliktu politycznego wokół ujawnienia materiałów komunistycznej bezpieki. Wydarzenia tego dnia przeszły do historii jako „nocna zmiana” lub „noc teczek”.

Lipiec

- 445 lat temu, 7 lipca 1572 r. bezpotomnie zmarł Zygmunt August. Jego zgon oznaczał koniec rządów Jagiellonów w Polsce i Litwie.

- 220 lat temu, w lipcu 1797 r. w Lombardii Józef Wybicki napisał tekst „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech” nazywanej również „Mazurkiem Dąbrowskiego".

- 210 lat temu, 7 lipca 1807 Francja zawarła w Tylży traktaty pokojowe z Rosją i Prusami. Na ich mocy z ziem II i III zaboru pruskiego utworzono Księstwo Warszawskie. Dwa tygodnie później Napoleon nadał nowemu państwu konstytucję.

- 130 lat temu, 26 lipca 1887 r. białostocki okulista Ludwik Zamenhof opublikował pierwszy podręcznik do opracowanego przez siebie języka międzynarodowego esperanto.

- 100 lat temu, 22 lipca 1917 r. w wyniku kryzysu przysięgowego w Legionach Polskich Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski zostali aresztowani przez Niemców i osadzeni w twierdzy w Magdeburgu.

- 65 lat temu, 22 lipca 1952 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił tzw. stalinowską konstytucję. Wprowadzała oficjalną nazwę PRL.

- 20 lat temu, w pierwszych dniach lipca 1997 r., w rezultacie wielkich opadów deszczu na południu Polski rozpoczęła się tzw. „powódź tysiąclecia”. W jej wyniku zginęło 56 osób, a szkody materialne oszacowano na ok. 3,5 miliarda dolarów.

- 360 lat temu, 25 sierpnia 1657 r. skapitulowały wojska szwedzkie okupujące Kraków.

- 245 lat temu 5 sierpnia 1772 r., w Petersburgu podpisano trzy traktaty rozbiorowe pomiędzy Rosją, Prusami i Austrią, ustalające granice ziem zagrabionych Rzeczypospolitej w wyniku I rozbioru.

- 170 lat temu, 20 sierpnia 1847 r. w Hrubieszowie urodził się jeden z najwybitniejszych pisarzy polskiego pozytywizmu Aleksander Głowacki, znany jak Bolesław Prus.

- 1050 lat temu, 22 września 967 r. w rozegranej prawdopodobnie na Pomorzu Zachodnim bitwie wojska Mieszka I z saskim banitą Wichmanem i Wolinianami odniosły zwycięstwo, w wyniku którego do państwa polskiego przyłączono Szczecin, Kołobrzeg i Pomorze Gdańskie.

- 8 września 1717 r. w święto Narodzenia Matki Bożej koronami papieskimi koronowany został obraz Matki Bożej Jasnogórskiej. Trzechsetna rocznica tej uroczystości jest okazją do ustanowienia przez Senat roku 2017 Rokiem Koronacji Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.

- 45 lat temu, 10 września 1972 r. reprezentacja Polski w piłce nożnej pod wodzą trenera Kazimierza Górskiego zdobyła złoty medal turnieju Igrzysk Olimpijskich w Monachium.

- 500 lat temu, 31 października 1517 r. rozpoczęła się Reformacja. Wittenberski mnich Marcin Luter ogłosił 95 tez przeciwko płatnym odpustom.

- 200 lat temu, 15 października 1817 r. w szwajcarskiej Solurze zmarł Tadeusz Kościuszko. Sejm RP ustanowił z tej okazji rok 2017 Rokiem Tadeusza Kościuszki.

- 60 lat temu, 2 października 1957 r. decyzją KC PZPR zawieszony został młodzieżowy tygodnik „Po Prostu” uważany za jeden z symboli odwilży polskiego października 1956 r.

- Przed 790 laty, 24 listopada 1227 r. podczas zjazdu książąt w Gąsawie został zamordowany został książę krakowski Leszek Biały.

- 200 lat temu, 13 listopada 1817 r. we Lwowie powstał ufundowany przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego Zakład Narodowy im. Ossolińskich, którego zadaniem było gromadzenie księgozbioru i pamiątek narodowych.

- 7 listopada 1917 r. w wyniku bolszewickiego zamachu stanu w Piotrogrodzie obalony został Rząd Tymczasowy. Wydarzenie to uznawane jest za początek tzw. rewolucji październikowej.

- 3 grudnia 1857 r. w Berdyczowie urodził Józef Konrad Korzeniowski znany jako Joseph Conrad. 160. rocznicę urodzin uznawanego za jednego z najwybitniejszych pisarzy w historii upamiętnia ustanowiony przez Sejm Rok Josepha Conrada.

- Rok 2017 r. w związku ze 150 rocznicą urodzin Józefa Piłsudskiego został ogłoszony Rokiem Piłsudskiego. Przyszły Naczelnik Państwa przyszedł na świat 5 grudnia w rodzinnym majątku w Zułowie na Wileńszczyźnie.

- 90 lat temu, 13 grudnia 1927 r. prezydent RP Ignacy Mościcki wydał rozporządzenie „o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach”. Decyzja prezydenta ustanawiała nowy, obowiązujący obecnie wzór godła Rzeczypospolitej Polskiej.

- 95 lat temu, 9 grudnia 1922 r. na pierwszego prezydenta RP w atmosferze gwałtownego sporu politycznego został wybrany Gabriel Narutowicz. Jego zaprzysiężenie miało miejsce dwa dni później. 16 grudnia w warszawskiej Zachęcie prezydent został zamordowany przez niezrównoważonego zwolennika endecji Eligiusza Niewiadomskiego.

Michał Szukała
PAP, 2 stycznia 2017