Казимир Малевич
(23 лютага 1878г. - 15 траўня 1935 г.)
заснавальнік абстрактнага мастацтва, заснавальнік супрэматызму, сусветна вядомы мастак, аўтар шырока вядомага "Чорнага квадрата".
Казімір Малевіч нарэшце атрымаў беларускую "прапіску". Аказваецца, сусветна вядомы мастак нарадзіўся і жыў на Капыльшчыне.
У энцыклапедыях і даведніках пра месца нараджэння Казіміра Малевіча, аўтара "Чорнага квадрата", "беларускага і расійскага мастака, аднаго з заснавальнікаў абстрактнага мастацтва, заснавальніка супрэматызму" Казіміра Малевіча, сказана неакрэслена: "каля Кіева". Ёсць і дзве іншыя версіі пра яго месца нараджэння, але яны таксама не давалі падстаў называць мастака "беларускім". Бо недастаткова важкі доказ тое, што Малевіч у 1919-1922 гадах выкладаў у віцебскай Народнай мастацкай школе, заснаваў (разам з Л.Лісіцкім) у гэтым горадзе арганізацыю "Стваральнікі новага мастацтва", а ў 1920 годзе кіраваў мастацкім афармленнем горада з нагоды трэцяй гадавіны Кастрычніцкай рэвалюцыі. Бо ці мала дзе хто нейкі час працаваў?! Асноўныя ж гады вучобы і творчасці Малевіча прайшлі ўсё-такі ў Кіеве, Маскве і Ленінградзе (таму ў "БелСЭ" ён названы яшчэ толькі "рускім"). Нават да суайчыннікаў яго не прылічыш, а да беларусаў - тым больш…
І вось на пачатку 2007 года "Краязнаўчая газета" зрабіла (№ 2, 3) сенсацыйную публікацыю. Гэта - урыўкі з "аповеда-загадкі" фізіка і дыпламата Ігара Малевіча. Родам ён з Капыльшчыны, як і рэдактар газеты Уладзімір Гілеп. Але лёс звёў іх не на роднай зямлі, а ў далёкай Амерыцы. А на пытанне, ці не з аднаго ён роду-племені з сусветна вядомым мастаком, Малевіч адказаў сціпла і ўхіліста: "Можа, і так". І для таго былі пэўныя прычыны. І толькі гадоў праз пятнаццаць Ігар Малевіч рашыўся апублікаваць ўрыўкі з сямейных паданняў пад назвай "Казімір", якія, па-мойму, засталіся недастаткова заўважанымі, ацэненымі.
Калі сцісла пераказаць змест усяго таго, што на Капыльшчыне ўспомніла бабуля аўтара Ульяна, то выглядае яно так. Бацька мастака Севярын Малевіч актыўна ўдзельнічаў у паўстанні 1863 года і таму вымушаны быў хавацца ад ссылкі ці катаргі па хатах мясцовай шляхты. Калі Казіміру споўніліся тры гады, ён паехаў, каб зацерці сляды, з сям’ёй ва Украіну, да знаёмага святара з Бабоўні, які ўладкаваўся ў Канатопе ў манастыр і збіраў вакол сябе ўсіх беглых капылян (вось адкуль у біяграфіі мастака з’явілася гэтае "каля Кіева"). Вярнуўся, крыху разбагацеўшы і набыўшы двух валоў, праз дзесяць год на радзіму, дзе стаў старастам капыльскага кушнерскага цэха. І бацька, і сын зноў акунуліся ў беларускасць. Як устанавіў зусім нядаўна фалькларыст Арсень Ліс, Севярын Малевіч цікавіўся народнай творчасцю, у 1907 годзе апублікаваў у "Вестях императорской Российской Академии наук" збор беларускіх народных песень, запісаных на Капыльшчыне. Што ж датычыцца Казіміра, то, па словах Ігара Малевіча, ён "ніколі не вывучыць ні ўкраінскай, ні рускай мовы. Усе свае лісты і ўсю сваю філасофію новага мастацтва ён напіша на роднай беларускай мове лацінскімі літарамі, а ўвесь свет будзе перакладаць і шукаць адпаведнікі капыльскім слоўцам".
Прывёўшы указаная вышэй звесткі і цытаты, мы ўжо маем поўнае права лічыць Казіміра Малевіча беларускім мастаком. А чаму ўсё ўтойвалася, засакрэчвалася раднёй раней? Ігар Малевіч тлумачыць гэта страхам. Калі аўтар артыкула пытаўся пра сваю радаслоўную ў старэйшых сваякоў, тыя глядзелі на яго спалохана: якім чынам ён усё раскрыў і навошта гэта каму спатрэбілася?! У царскія часы баяліся, што выкрыецца ўдзел Севярына ў паўстанні, у савецкія - што шляхоцкія карані перакрыюць Казіміру шлях у мастацтва. І толькі бабуля Ульяна, равесніца Казіміра, перад смерцю адкрыла аўтару артыкула (прыгадаю, што ён быў першым кіраўніком дыпмісіі Рэспулікі Беларусь у Рэспубліцы Карэя, працаваў у Кітаі) усю праўду.
Мне застаецца яшчэ прывесці некалькі агульнавядомых звестак пра мастака. Нарадзіўся ён 23 лютага 1878 года. У 1904-1910 гадах вучыўся ў Маскве. Працуючы ў Віцебску, выдаў там дзве кнігі - “Супрэматызм”(1920) і “Бог не скінуты: мастацтва, царква, фабрыка” (1922).
З’ехаўшы ў Ленінград (мусіць, пабойваўся выкрыцця ў дваранскім паходжанні), працаваў там дырэктарам Інстытута мастацкай культуры. Памёр 15 мая 1935 года ў Маскве ці пад Масквой.
Як мастак адмовіўся ад сюжэта. Яго творы - канструкцыі кантрастных паводле колеру геаметрычных фігур - знайшлі паслядоўнікаў ва ўсім свеце, захоўваюцца ў самых прэстыжных музеях.
Адам Мальдзіс (Штотыдневiк «Голас Радзімы», №.27 (3053), чацвер, 19 ліпеня, 2007)
Пасля смерці цела Малевіча, паводле тэстамэнту, было крэміравана ў супрэматычнай дамавіне, зробленай па ўласным эскізе Малевіча. Урна з прахам была пахаваная пад любімым дубам мастака ў Нямчынаўцы - станцыі Маскоўска-Брэсцкай чыгункі, паміж Масквой и Адзінцовам, дзе ён працаваў астатнія гады (1932-33гг). Над магілай быў усталяваны кубічны бэтонавы манумэнт з намаляваным чорным квадратам. У гады вайны магіла была згубленая. Але ў 1988 магіла Малевіча была знойдзена энтузіястамі. На месцы магілы зноў ўсталяваны невялікі манумэнт.
(23 лютага 1878г. - 15 траўня 1935 г.)
заснавальнік абстрактнага мастацтва, заснавальнік супрэматызму, сусветна вядомы мастак, аўтар шырока вядомага "Чорнага квадрата".
Казімір Малевіч нарэшце атрымаў беларускую "прапіску". Аказваецца, сусветна вядомы мастак нарадзіўся і жыў на Капыльшчыне.
У энцыклапедыях і даведніках пра месца нараджэння Казіміра Малевіча, аўтара "Чорнага квадрата", "беларускага і расійскага мастака, аднаго з заснавальнікаў абстрактнага мастацтва, заснавальніка супрэматызму" Казіміра Малевіча, сказана неакрэслена: "каля Кіева". Ёсць і дзве іншыя версіі пра яго месца нараджэння, але яны таксама не давалі падстаў называць мастака "беларускім". Бо недастаткова важкі доказ тое, што Малевіч у 1919-1922 гадах выкладаў у віцебскай Народнай мастацкай школе, заснаваў (разам з Л.Лісіцкім) у гэтым горадзе арганізацыю "Стваральнікі новага мастацтва", а ў 1920 годзе кіраваў мастацкім афармленнем горада з нагоды трэцяй гадавіны Кастрычніцкай рэвалюцыі. Бо ці мала дзе хто нейкі час працаваў?! Асноўныя ж гады вучобы і творчасці Малевіча прайшлі ўсё-такі ў Кіеве, Маскве і Ленінградзе (таму ў "БелСЭ" ён названы яшчэ толькі "рускім"). Нават да суайчыннікаў яго не прылічыш, а да беларусаў - тым больш…
І вось на пачатку 2007 года "Краязнаўчая газета" зрабіла (№ 2, 3) сенсацыйную публікацыю. Гэта - урыўкі з "аповеда-загадкі" фізіка і дыпламата Ігара Малевіча. Родам ён з Капыльшчыны, як і рэдактар газеты Уладзімір Гілеп. Але лёс звёў іх не на роднай зямлі, а ў далёкай Амерыцы. А на пытанне, ці не з аднаго ён роду-племені з сусветна вядомым мастаком, Малевіч адказаў сціпла і ўхіліста: "Можа, і так". І для таго былі пэўныя прычыны. І толькі гадоў праз пятнаццаць Ігар Малевіч рашыўся апублікаваць ўрыўкі з сямейных паданняў пад назвай "Казімір", якія, па-мойму, засталіся недастаткова заўважанымі, ацэненымі.
Калі сцісла пераказаць змест усяго таго, што на Капыльшчыне ўспомніла бабуля аўтара Ульяна, то выглядае яно так. Бацька мастака Севярын Малевіч актыўна ўдзельнічаў у паўстанні 1863 года і таму вымушаны быў хавацца ад ссылкі ці катаргі па хатах мясцовай шляхты. Калі Казіміру споўніліся тры гады, ён паехаў, каб зацерці сляды, з сям’ёй ва Украіну, да знаёмага святара з Бабоўні, які ўладкаваўся ў Канатопе ў манастыр і збіраў вакол сябе ўсіх беглых капылян (вось адкуль у біяграфіі мастака з’явілася гэтае "каля Кіева"). Вярнуўся, крыху разбагацеўшы і набыўшы двух валоў, праз дзесяць год на радзіму, дзе стаў старастам капыльскага кушнерскага цэха. І бацька, і сын зноў акунуліся ў беларускасць. Як устанавіў зусім нядаўна фалькларыст Арсень Ліс, Севярын Малевіч цікавіўся народнай творчасцю, у 1907 годзе апублікаваў у "Вестях императорской Российской Академии наук" збор беларускіх народных песень, запісаных на Капыльшчыне. Што ж датычыцца Казіміра, то, па словах Ігара Малевіча, ён "ніколі не вывучыць ні ўкраінскай, ні рускай мовы. Усе свае лісты і ўсю сваю філасофію новага мастацтва ён напіша на роднай беларускай мове лацінскімі літарамі, а ўвесь свет будзе перакладаць і шукаць адпаведнікі капыльскім слоўцам".
Прывёўшы указаная вышэй звесткі і цытаты, мы ўжо маем поўнае права лічыць Казіміра Малевіча беларускім мастаком. А чаму ўсё ўтойвалася, засакрэчвалася раднёй раней? Ігар Малевіч тлумачыць гэта страхам. Калі аўтар артыкула пытаўся пра сваю радаслоўную ў старэйшых сваякоў, тыя глядзелі на яго спалохана: якім чынам ён усё раскрыў і навошта гэта каму спатрэбілася?! У царскія часы баяліся, што выкрыецца ўдзел Севярына ў паўстанні, у савецкія - што шляхоцкія карані перакрыюць Казіміру шлях у мастацтва. І толькі бабуля Ульяна, равесніца Казіміра, перад смерцю адкрыла аўтару артыкула (прыгадаю, што ён быў першым кіраўніком дыпмісіі Рэспулікі Беларусь у Рэспубліцы Карэя, працаваў у Кітаі) усю праўду.
Мне застаецца яшчэ прывесці некалькі агульнавядомых звестак пра мастака. Нарадзіўся ён 23 лютага 1878 года. У 1904-1910 гадах вучыўся ў Маскве. Працуючы ў Віцебску, выдаў там дзве кнігі - “Супрэматызм”(1920) і “Бог не скінуты: мастацтва, царква, фабрыка” (1922).
З’ехаўшы ў Ленінград (мусіць, пабойваўся выкрыцця ў дваранскім паходжанні), працаваў там дырэктарам Інстытута мастацкай культуры. Памёр 15 мая 1935 года ў Маскве ці пад Масквой.
Як мастак адмовіўся ад сюжэта. Яго творы - канструкцыі кантрастных паводле колеру геаметрычных фігур - знайшлі паслядоўнікаў ва ўсім свеце, захоўваюцца ў самых прэстыжных музеях.
Адам Мальдзіс (Штотыдневiк «Голас Радзімы», №.27 (3053), чацвер, 19 ліпеня, 2007)
Пасля смерці цела Малевіча, паводле тэстамэнту, было крэміравана ў супрэматычнай дамавіне, зробленай па ўласным эскізе Малевіча. Урна з прахам была пахаваная пад любімым дубам мастака ў Нямчынаўцы - станцыі Маскоўска-Брэсцкай чыгункі, паміж Масквой и Адзінцовам, дзе ён працаваў астатнія гады (1932-33гг). Над магілай быў усталяваны кубічны бэтонавы манумэнт з намаляваным чорным квадратам. У гады вайны магіла была згубленая. Але ў 1988 магіла Малевіча была знойдзена энтузіястамі. На месцы магілы зноў ўсталяваны невялікі манумэнт.
Казімір Малевіч. Літвінскі геній на развалінах сацыялізму Ігар Карней (Радыё Свабода) 11 ліпеня 2015
Кoличество переходов на страницу: 4215
Версия для печати | Сообщить администратору | Сообщить об ошибке | Вставить в блог |