Удзельнікамі памятнай акцыі сталі дзясяткі чалавек — прадстаўнікі яўрэйскай абшчыны, дабрачыннай грамадскай арганізацыі «Хасдэй Давід», вучні СШ № 21 Віцебска імя Героя Савецкага В.А. Дзямідава. Яны сабраліся ля каменя на правым беразе Заходняй Дзвіны, надпіс на ім абвяшчае: «Тут будзе ўстаноўлены мемарыяльны знак у памяць вязняў Віцебскага гета — ахвяр фашысцкага генацыду ў 1941-1944 гг.».
«Мерапрыемствы прысвечаны Міжнароднаму дню памяці ахвяр халакоста. Паколькі 27 студзеня выпала на суботу, а па іўдзейскіх паняццях у шабат мерапрыемствы не праводзяцца, мы вырашылі іх правесці сёння. У Беларусі за час Вялікай Айчыннай вайны загінула 2 млн чалавек, з іх больш за 800 тыс. чалавек. — людзі яўрэйскай нацыянальнасці. Халакост і генацыд беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны — паняцці практычна ідэнтычныя. Сёння мы ўспамінаем усіх», — сказаў старшыня Віцебскай гарадской яўрэйскай абшчыны Навум Лінкоўскі.
Праца па ўшанаванні памяці ахвяр халакоста, паводле яго слоў, вядзецца бесперапынна і знаходзіць адлюстраванне ў праектах абшчыны, многія з якіх прысвечаны гэтай тэме або закранаюць яе. «У мінулым годзе мы ўстанавілі помнік у Калышках за кошт сваіх рэсурсаў, зрабілі помнік у Суражы», — удакладніў Навум Лінкоўскі.
Цяперашнія пакаленні не былі сведкамі тых жахлівых падзей, але ведаюць пра іх ад бацькоў і сваякоў. «Наш святы абавязак — перадаць гэтую памяць наступнаму пакаленню, каб яна захавалася, а нашы дзеці не сталі ахвярамі, катамі і, самае жудаснае, не былі абыякавымі людзьмі. Калі слухаеш гэтыя апавяданні (аб здзейсненых у гета зверствах акупантаў. — Заўв. БелТА) , — проста кроў стыне ў жылах. Няўяўна ўявіць сабе, якім жахам падвяргаліся гэтыя людзі», — сказала сябра габрэйскай абшчыны Серафіма Азарэнкава.
Пасля мітынгу ўсе накіраваліся ў размешчаную непадалёк Вялікую Любавіцкую сінагогу, якую мінулым летам адкрылі пасля аднаўлення. Свечкі ў гонар землякоў і сваякоў, тых, хто быў па-зверску знішчаны фашыстамі, запалілі прадстаўнікі розных пакаленняў. Кожны паабяцаў зрабіць усё, каб трагічныя факты захаваліся ў памяці.
Дырэктар Віцебскага дабрачыннага грамадскага аб’яднання «Хасдэй Давід» Барыс Канавалаў расказаў, што сёння пад апекай арганізацыі ў вобласці знаходзяцца каля 320 чалавек, якія перажылі гады халакоста. Сярод іх два вязні канцлагераў і трое блакаднікаў Ленінграда. Яшчэ два чалавекі са званнем праведнікаў свету — яны, рызыкуючы ўласным і жыццём членаў сваіх сем’яў, ратавалі людзей яўрэйскай нацыянальнасці.
«Мы прыкладаем усе намаганні для таго, каб аказаць кваліфікаваную дапамогу ўсім гэтым людзям, — сказаў Барыс Канавалаў. — Гэта не толькі матэрыяльная дапамога, але і стварэнне пэўных умоў па праграмах сацыялізацыі. Асноўная задача арганізацыі — патранажная служба (догляд дома). таго, дзейнічае шмат праграм, уключаючы праграму экстранай дапамогі для тых, хто апынуўся ў цяжкай фінансавай сітуацыі, дапамога ў набыцці дарагіх лекаў, рэабілітацыйнага абсталявання, тэхнікі».
Міжнародны дзень памяці ахвяр халакоста, у 2005 годзе заснаваны рэзалюцыяй 60/7 Генеральнай асамблеі ААН, адзначаецца 27 студзеня. У гэты дзень у 1945-м Савецкая армія вызваліла вязняў гітлераўскага канцлагера «Аўшвіц — Біркенаў». Па розных ацэнках, там фашысты замучылі ад 1,5 млн да 4 млн чалавек. Ахвярамі халакосту сталі каля 6 млн яўрэяў, больш за 800 тыс. былі знішчаны на тэрыторыі Беларусі. У лагерах смерці нямецкія нацысты і калабарацыяністы з іншых краін увесь час удасканальвалі методыку знішчэння людзей, ставілі над прадстаўнікамі яўрэйскага народа, славянамі, цыганамі жорсткія медыцынскія эксперыменты. У Віцебску, паводле розных даных, у гады вайны было знішчана ад 16 тыс. да 20 тыс. людзей яўрэйскай нацыянальнасці.
Звязда, 31 студзеня 2024
