Старадрук набыў на інтэрнэт-аўкцыёне і 29 ліпеня 2013 году перадаў Музэю гісторыі Магілёва маскоўскі беларус Алесь Чайчыц.

Перакладзеная на беларускую мову кніга выйшла на прыватныя ахвяраваньні. Пераклад зрабіў беларус, які жыве ў Нямеччыне, Алег Давід Лісоўскі. Прэзэнтаваў твор дырэктар музэю гісторыі Магілёва Аляксей Бацюкоў.

«Арыгінал гэтага выданьня, — кажа пра гісторыю кнігі Бацюкоў, — быў надрукаваны ў 1786 годзе ў Франкфурце-на-Майне і Ляйпцыгу. Перад ім было выданьне на італьянскай мове. Кніга прысьвечана падзеям, якія адбываліся ў Беларусі, а канкрэтна ў Магілёве, у 1770-80-я гады».

Паводле дырэктара магілёўскага музэю, у кнізе апісваюцца падзеі, зьвязаныя з каталікамі, якія пасьля падзелу Рэчы Паспалітай на беларускіх землях апынуліся без духоўнага патранату. Расейская імпэрыя не жадала іх аддаваць пад уладу ранейшых біскупаў, бо многія зь іх не прызнавалі падзелу і лічылі яго гвалтам.

«Паўстаў юрыдычны казус, які патрабаваў, каб каталіцкае насельніцтва мела легальную духоўную ўладу. Пад ціскам расейскай імпэратрыцы Кацярыны ІІ біскупам стаў Станіслаў Богуш-Сестрынкевіч. Ён галоўны герой гэтай кнігі, якога намагаюцца абяліць. Яго дужа крытыкавалі сучасьнікі, і ў абарону сьвятара выступае аўтар кнігі», — даводзіў грамадзе Аляксей Бацюкоў.

Пры новапрызначаным біскупу працягвалі дзеіць мясцовыя езуіты, якіх па ўсім сьвеце амаль не засталося. Езуіцкі ордэн быў забаронены, і існавала дужа вялікая антыезуіцкая партыя, якая прэтэндавала ня толькі на духоўны аўтарытэт езуітаў, але і на іхную духоўную ўладу, якая манэтызавалася даволі вялікімі грашыма. У гэтай барацьбе ахвяраў было нямала. Ёй мог стаць і Богуш-Сестрынкевіч, які не дазваляў абвясьціць пра роспуск ордэну езуітаў.

«Такім чынам, на тэрыторыі Беларусі езуіты захаваліся. У Магілёве існаваў езуіцкі калегіюм. Езуіты былі ў Мсьціславе. У кнізе пералічаныя і апісаныя ўсе езуіцкія прыходы, якія існавалі да 1786 году. Кніга напісана невядомым аўтарам і распаўсюджвалася, хутчэй за ўсё, у асяродках адэптаў каталіцкай царквы», — зазначыў Аляксей Бацюкоў.

У кнігу ўкладзеная мапа Вялікага Княства Літоўскага з вылучанымі беларускімі абшарамі, якія забрала Расейская імпэрыя пасьля першага падзелу Рэчы Паспалітай.

Алег Давід Лісоўскі ў разьдзеле «Ад перакладчыка» адзначае, што «аўтар кнігі бачыць сваёй мэтай апраўданьне езуітаў ва ўмовах шматлікіх паклёпаў і інтрыг, што суправаджалі іх скасаваньне».

У кнізе нямала каляровых ілюстрацыяў з партрэтамі сьвятароў і палітычных дзеячаў канца XVIII стагодзьдзя.

Радыё Свабода, 16 траўня 2015