Памежная камендатура "Лоеў" - падраздзяленне ўнікальнае: асабісты склад ахоўвае межы Радзімы па водным рубяжы і мае ўласны міні-флот. Тут няма звыклай па фільмах і рэпартажах мяжы з сігналізацыйнай сістэмай і кантрольна-следавай паласой, уздоўж якой ідуць пагранічнікі з сабакам.

Затое ёсць рэкі Днепр і Сож, па галоўным фарватэры якіх беларуска-ўкраінская мяжа як раз і праходзіць. Форму рачныя памежнікі носяць і сухапутную, і марскую, а на ўваходзе ў камендатуру ўстаноўлены якары. 

Начальнік памежнай камендатуры "Лоеў" падпалкоўнік Аляксандр Вашчанка лічыць, што няма нічога звышнезвычайнага ў нясенні службы на рачным участку. Вядома, ёсць пэўныя нюансы, але асноўныя задачы ўсюды аднолькавыя: забеспячэнне пагранічнай бяспекі, арганізацыя надзейнай аховы дзяржграніцы, папярэджанне і спыненне правапарушэнняў. А ўжо як гэтыя задачы выконваюцца, якімі метадамі, сіламі і сродкамі - сакрэт і ваенная таямніца. Але сёе-тое нам усё ж паказалі.

Знаёмства з падраздзяленнямі камендатуры пачынаем з трэцяй заставы. З 4 кастрычніка 2018 года яна носіць імя Героя Савецкага Саюза Мікалая Сушанова. У памяшканні, дзе спіць асабісты склад (ці як кажуць самі байцы, у "спальніку"), на самым ганаровым мары ўстаноўлены сімвалічны ложак героя. На ёй ляжыць галоўны сімвал абаронцаў мяжы - зялёная фуражка. На сцяне - партрэт Мікалая Сушанова, апісанне яго подзвігу.

Ураджэнец Бранскай вобласці ў кастрычніку 1943 года вызначыўся пры фарсіраванні Дняпра і вызваленні Лоева. Быў прадстаўлены да вышэйшай узнагароды, але атрымаў яе значна пазней: у адным з баёў у Палескіх балотах старэйшы сяржант быў паранены, трапіў у палон, уцёк, затым партызаніў да поўнага вызвалення Беларусі.

У гонар героя ў фае зрабілі пакой баявой славы. Тут сабраны асабістыя рэчы Мікалая Сушанова, яго лісты, муляжы зброі і ўзнагарод, успаміны таварышаў па службе, родных і блізкіх. Міма не прайсці. І гэта не проста даніна памяці абаронцы Радзімы - традыцыя, якіх у памежнікаў нямала.

Адну з іх мы назіраем на свае вочы. Пасля атрымання загаду выступіць на ахову дзяржаўнай мяжы Рэспублікі Беларусь кожны пагранічны нарад абавязкова падыходзіць да бюста героя і ўдзельнічае ў рытуальнай хвіліне маўчання.

Усе хлопцы, з якімі мы гаварылі, паўтаралі ў адзін голас: служыць на мяжы няпроста, але гэта - справа для сапраўдных мужчын. Тут ты кожны дзень з баявой зброяй і ў поўнай баявой гатоўнасці ходзіш па апошніх метрам роднай зямлі. І гэта не пафас - адчуванні, які цябе прасякваюць  ледзь не з першых дзён службы.

Ну і вядома, маладыя людзі хвалілі сваю заставу за бытавыя ўмовы: будынак новы, камфортны, утульны, паўсюль чысціня і парадак. Ды і кормяць тут сытна і вельмі смачна: амаль як дома - падраздзяленне невялікае, кухар сваіх таварышаў па службе не крыўдзіць, да таго ж шэфствуе над ім дасведчаная Жанна Уладзіміраўна Краўчанка, якая на камэндатуры з самага першага дня. Для яе гэтыя хлапчукі як родныя, як адна сям`я.

Спецыяльна памежнікі паказалі, як застава падымаецца па трывозе. Прызнаемся: шматразова даводзілася назіраць гэта і раней, у тым ліку на далёкіх ад Беларусі рубяжах, ёсць з чым параўноўваць, і можам адзначыць: сушанаўцы дзейнічаюць хутка, зладжана, натрэніравана.

Кожны ведае свой манеўр. Ну а кінолаг Кірыл Семяненя з Любані разам са сваім чацвераногім сябрам - памежным сабакам Сакурам - проста прыгажуны! Ад такіх ні адзін парушальнік не ўцячэ.

І хоць на рачным участку мяжы няма кантрольна-следавай паласы, на самой заставе вучэбная КСП зроблена, таму што ёсць такое правіла: кожны памежнік - следапыт.

Дарэчы, аб парушальніках. За час існавання камендатуры на яе ўчастку іх затрымана значна менш, чым, да прыкладу, дзе-небудзь у раёне Брэста або Гродна, але гэта зусім не азначае, што ў раёне Лоева служаць напаўсілы. Наадварот: як запэўнілі мясцовыя камандзіры, тут створана прадуманая сістэма аховы мяжы. І гэта не толькі і не столькі чалавек з аўтаматам, які ідзе дазорам або сядзіць у сакрэце - сёння наступіла эпоха інтэлектуальнай аховы кардона.

На заставе "Дзяражычы", куды мы адпраўляемся ў суправаджэнні маёра Віктара Салаўя, нам паказалі адну з такіх разумных штук - аўтаматызаваны пост тэхнічнага назірання. На высокім беразе Дняпра ўсталявана вышка з сістэмай відэаназірання, прыёму і перадачы дадзеных, падсілкоўвання энергіі з дапамогай сонечных батарэй.

Што гэта дае? Самае галоўнае - байцам на многіх участках не трэба мерзнуць, мокнуць, цягнуцца па пяску або мясіць ботамі бруд, пільна ўглядаючыся ўдалячынь і прыслухоўваючыся да кожнага шоргату.

Аператар паста знаходзіцца на заставе, сядзіць сабе ў цяпле і камфорце у камп’ютара, а на маніторы карцінка - як на далоні. Малюнак можна наблізіць, паглядзець, што адбываецца злева і справа. Нават ноччу апаратура ўлаўлівае інфрачырвонае выпраменьванне. Так што любая жывая істота становіцца прыкметнай.

"Бачыце? Гэта рыбакі сядзяць з вудамі. Да іх ад пасата метраў 700. Можам павялічыць карцінку. Вось адзін падняўся і да іншага пайшоў...  Можа, там лепей бярэ?" - прапаршчык Уладзіслаў Скаль і сяржант Дзмітрый Прышчэп запэўніваюць, што ў цемры таксама ўсё адрозна і зразумела, дзе пень, лось ці чалавек.

На пытанне, колькі такіх пастоў разгорнута на мяжы, на заставе адказваюць па-вайсковаму скупа: "Дастаткова, каб забяспечыць надзейную ахову даручанага ўчастка".

Застава "Дзяражычы" - гэта не будынак капітальнага тыпу, а модулі, падобныя на будаўнічыя вагончыкі, хоць параўнанне і не зусім правільнае. Тут ёсць абсалютна ўсё для нармальнага жыцця і службы: боксы для машын, вальеры для сабак, спартыўны гарадок, пакой для інфармавання і вольнага часу, свае генератар і свідравіна, сталовая і нават ўласная лазня.

Заставу ўрачыста адкрылі ў снежні мінулага года. Аглядацца і прывыкаць да новага месца не было калі: з першага ж дня памежнікі прыступілі да аховы 20-кіламетровага ўчастка.

Начальнік заставы старэйшы лейтэнант Іван Незабудка запэўніў, што ўзімку на заставе ніхто не мерзнуў - для абагрэву спальных памяшканняў аказалася дастаткова звычайных электраабагравальнікаў. Цепластрата мінімальная.

Асноўная фішка модульнай заставы - у яе мабільнасці. У выпадку неабходнасці ўсе пабудовы можна досыць хутка дэмантаваць і перавезці ў іншае месца. Да таго ж праект атрымаўся не вельмі дарагім, ва ўсякім выпадку значна танней, чым будаўніцтва з цэглы і бетону стацыянарнага падраздзялення.

Праект і яго выкананне - цалкам беларускія. Як распавялі афіцэры, у Дзяражычы прыязджалі расійскія калегі, уважліва вывучалі практыку, задавалі шмат пытанняў, праявілі вялікую зацікаўленасць.

Начальніку заставы задаем "нязручнае" пытанне: вось ўкараніцеся вы на гэтым месцы, клумбы з кветачкамі зробіце, кабанчыка адкормліваць станеце і раптам - загад: перамясціцца на новае месца, ці не крыўдна будзе?

Старэйшы лейтэнант не разгубіўся: "Па-першае, загады не абмяркоўваюцца, калі трэба, зробім усё хутка, а, па-другое, кабанчыка з сабой таксама прыхопім".

Ну і нарэшце яшчэ адно падраздзяленне, якое ўваходзіць у склад камендатуры і з`яўляецца галоўным на водных рубяжах Лоеўшчыны - аддзяленне берагавой аховы. Гэта іх катэры з 1999 года барозняць прасторы Дняпра і Сожа, кантралюючы каля 155 кіламетраў рачнога ўчастка дзяржграніцы.

Першапачаткова гэта была група пагранічных катэраў. Упершыню на ахову мяжы "Бусел", "Усход" і амфібіі "Гепард" выйшлі 25 красавіка 2000 года. Шуму і ажыятажу нарабілі тады нямала. Ну як жа: не маторкі, а гэтакі малы флот. Размаўлялі хлопцы таксама часам не вельмі зразумела для выключна сухапутнага акружэння: гюйс, рында, кубрык, камбуз, кают-кампанія, гальюн. Узначальваў групу катэраў капітан трэцяга рангу Міхаіл Крылоў. Пасля яго падраздзяленнем і зусім камандавалі капітаны другога рангу.

Зараз аддзяленне берагавой аховы ў Лоеве ўзначальвае капітан-лейтэнант Алег Выгляд. Яго падначаленыя прайшлі спецыяльную падрыхтоўку, здалі экзамены і па традыцыі носяць воінскія званні як на флоце: у асноўным мічманы і старэйшыя мічманы. Матросаў тэрміновай службы ў гэтым падраздзяленні няма.

А самых першых "Буслоў" ужо спісалі на заслужаны адпачынак. Адзін з іх застыў цяпер на вечным пасту каля Гомельскага музея ваеннай славы, другі плануюць усталяваць ля Гомельскай памежнай групы.

На змену першым катэрам прыйшла зусім новая тэхніка: хуткасная, з вялікім запасам ходу, зручная ў абслугоўванні і эксплуатацыі. Італьянскія катэры паступілі па лініі міжнароднай тэхнічнай дапамогі. Закуплены таксама суды расійскай і беларускай вытворчасці.

Напрошваемся на борт да "італьянцаў". Нас запэўнілі: асаблівасці канструкцыі такія, што катэр гэты перавярнуцца ў прынцыпе не можа. "Але трымайцеся ўсё ж такі мацней!". Пасля таго як судна набрала хуткасць кіламетраў пад 70 у гадзіну і пачаў манеўраваць, нагадваць пра бяспечныя паводзіны на борце катэра было ўжо не трэба. Мы ж не марскія і нават не рачныя ваўкі - так, аматары пешых прагулак.

Запас ходу у катэры "Дазор" - 400 кіламетраў, на борт можа ўзяць 10 чалавек. З аснашчэння - радыёлакацыйная станцыя, навігатар, рэхалот. Увогуле, шанцаў на тое, каб схавацца ад памежнікаў, у парушальнікаў няма ніякіх.

Згледзеўшы рыбакоў, прычальваем да берага. Памежнікі праверылі іх дакументы, распыталі пра тое, што бачылі, чулі.

Рыбалка ў памежнай паласе мае свае асаблівасці: мясцовыя лодкі, катэры і іншыя плаўсродкі павінны быць зарэгістраваныя ў інспекцыі па маламерных суднах, пры сабе рыбак абавязаны мець пашпарт, а таксама пропуск у памежную паласу.

Дарэчы, з браканьерамі берагавая ахова таксама дапамагае змагацца - сумесна з інспекцыяй аховы жывёльнага і расліннага свету.

А яшчэ мясцовыя памежнікі з гонарам распавядаюць, што менавіта ў іх здымалі фільм "Смяротны ўлоў" серыяла "Дзяржаўная мяжа". Дэтэктыўна-крымінальная гісторыя з пагонямі, затрыманнямі кантрабандыстаў і гандляроў зброяй разгортваецца як раз на рачным участку беларуска-ўкраінскага кардона. Разыначка фільма - катэры і ўсё яшчэ не вельмі звыклыя для Беларусі людзі ў марской форме. Як кажуць самі памежнікі, хай сюжэт так і застанецца мастацкім выдумкай.

Задач у лоеўскіх памежнікаў шмат і ўсе яны важныя і адказныя. Сёння ў іх прафесійнае свята. Будзе асабліва смачны абед, прыйдуць з падарункамі і віншаваннямі госці ад мясцовых уладаў і жыхароў памежжа, але ў астатнім дзень як дзень - на мяжы выхадных не бывае.

Sputnik, 28 траўня 2021