Вялікая Айчынная вайна назаўжды пакінула непазбыўны след у гісторыі і лёсах беларусаў. Нядзіўна, што многія беларускія мастакі, якія сталі вядомымі ў пасляваенны час, ці самі прайшлі праз горан вайны, ці былі яе сведкамі ў дзяцінстве.

Таму Беларускі саюз мастакоў запусціў праект пад назвай "Колеры Вялікай Перамогі", які прымеркаваны да 80-годдзя вызвалення Беларусі. Першай яго часткай стала выстава "Памяці вогненных вёсак Беларусі".

"Мы падлічылі, што 143 члены БСМ удзельнічалі ў Вялікай Айчыннай вайне. Многія сыходзілі на фронт зусім маладымі нават не будучы яшчэ членамі саюза мастакоў, які быў створаны толькі ў 1938 годзе", - расказала першы намеснік старшыні Беларускага саюза мастакоў, куратар выставы Наталля Шаранговіч.

Паводле яе слоў, на банеры праекта пералічаны ўсе 143 мастакі, але ў канцы спіска свядома паставілі шматкроп’е, таму што магчыма пра кагосьці зараз мы можам проста не ведаць, колькі іх было на самай справе, бо не ўсе паперы захаваліся.

Беларускі саюз мастакоў у пасляваенныя гады пачаў збіраць свае ўласныя фонды і мае шырокую калекцыю мастацкіх твораў. Гэта амаль 10 тысяч экспанатаў, сярод якіх шмат жывапісу і графікі. Калекцыя збіралася, калі тэма вайны была пераважаючай.

"Гэтая трагедыя была такой эмацыянальнай кропкай у жыцці, да якой мастакі пастаянна звярталіся. Было шмат ветэранаў і дзяцей вайны. Гэта момант у жыцці, які для іх быў зразумелы на эмацыянальным узроўні", - канстатавала куратар выставы.

Наталля Шаранговіч адзначыла, што сучаснай моладзі, каб асэнсаваць падзеі тых гадоў, трэба глядзець ці фільмы пра вайну, ці чытаць успаміны пра яе. Ветэраны і дзеці вайны ў тыя гады тварылі аб тым, што ведалі не па чутках.

"Мы ўзялі графічныя работы для гэтай выставы, таму што школа графікі ў Беларусі сфарміравалася адразу пасля вайны. Яна была патрэбна як хуткі выраз эмоцый. Тут ёсць знакавыя і знакамітыя работы, але ёсць і работы, мала каму вядомыя", - адзначыла першы намеснік старшыні БСМ.

Пры гэтым яна звярнула ўвагу на работу "Зноў у родных краях" Паўла Любамудрава, які скончыў акадэмію мастацтваў у Санкт-Пецярбургу. На вайну ён адправіўся адразу ў 1941 годзе, а яго жонка засталася ў блакадным Ленінградзе.

"Калі пасля вайны ў Беларусі вырашылі ствараць школу графікі, ён быў першым графікам у рэспубліцы з прафесійнай адукацыяй. Яго як ветэрана, які прайшоў вайну, гэтая тэма заўсёды хвалявала", - расказала Наталля Шаранговіч.

Вылучаецца на агульным фоне і работа Рыгора Віткоўскага "Народныя мсціўцы", дзе чытаецца адсылка да беларускіх маляванак, якія ствараліся на простай, зразумелай для народа мове мастацтва.

"У цэнтры народны герой, а вакол яго разгортваецца дзеянне, пачынаючы з Панамарэнкі (кіраўнік Цэнтральнага штаба партызанскага руху), і далей рэйкавая вайна, бой. Віткоўскі прайшоў вайну і для яго – гэта ўсё было зразумела", - растлумачыла мастацтвазнаўца.

Наталля Шаранговіч асабліва адзначыла, што Арлен Кашкурэвіч не бачыў вайну на ўласныя вочы, таму што яго сям’я была эвакуіравана, але ён вярнуўся адразу пасля вайны і ўбачыў, што гэта такое. Яго работы носяць метафарычны характар.

"Ён ствараў сімвалічны вобраз, як у выпадку з работай "Партызанскія маці", дзе сядзяць тры жанчыны, як мойры, што сядзяць і плятуць нітку лёсу", - падкрэсліла мастацтвазнаўца.

Паводле яе слоў, Васіль Шаранговіч нарадзіўся ў 1939 годзе і памятаў вайну, і цыкл работ "Памяці спаленых вёсак", прадстаўленых на выставе, вырас з яго асабістых і рэальных успамінаў.

"Калі ішло вызваленне Беларусі, ён з маці ехаў у суседнюю вёску на яе радзіму, да якой было 16 кіламетраў. Яны ехалі па лініі спаленых вёсак. Маленькі хлопчык запомніў – чорная зямля, дым, коміны, якія тырчаць, целы, якія ляжаць. Страшней за ўсё, што ён запомніў салодкі смурод спаленых цел", - распавяла дачка майстра.

Пасля чаго ўспомніла, што, калі яны ўсёй сям’ёй збіраліся на дачы і збіралі лісце, бацька не мог пераносіць смурод спаленай лістоты, таму што ён нагадваў яму аб тым моманце з дзяцінства.

Наталля Шаранговіч падкрэсліла, што гэты праект стаў эмацыянальным усплёскам для саюза мастакоў, праз які яны хацелі выказацца, што ёсць вечныя тэмы.

"Ёсць тэмы, якія заўсёды маюць працяг і з’яўляюцца эмацыянальна моцнымі. Яны заўсёды будуць хваляваць людзей. Прайшло ўжо 80 гадоў, але гэтая тэма па-ранейшаму хвалюе", - рэзюміравала куратар праекта.

Sputnik, 27 сакавіка 2024