Badania takiej muszli, pięć razy starszej niż najstarsze znane dotychczas znalezisko, opisano w "Nature".

Wzór przypominający zygzak odkryto na muszli wchodzącej w skład Kolekcji Duboisa, przechowywanej w Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie (Holandia) od końca XIX w. Kolekcja ta powstała za sprawą holenderskiego lekarza i badacza, Eugene Duboisa - odkrywcy gatunku określanego dawniej jako Pithecanthropus erectus, dziś zwanego Homo erectus.

Setki skamieniałych muszli z tej kolekcji oraz innych, towarzyszących im znalezisk i osady z warstw typowych dla Homo erectus ze stanowiska Trinil na indonezyjskiej Jawie przebadał ostatnio Jose Joordens z Leiden University i jego zespół.

Wzór na muszli dostrzeżono przez przypadek, gdyż zarysowanie widoczne jest jedynie przy świetle padającym z ukosa. Zygzak jest starszy, niż ślady pozostawione na muszli przez siły przyrody: erozję i procesy, wskutek których muszla skamieniała.

Wiek muszli oceniono za pomocą dwóch metod. Zdaniem naukowców wzór został wydrapany co najmniej 430 tys. - i maksymalnie 540 tys. lat temu. To znaczy, że jest co najmniej cztery razy starszy, niż najstarsze znane dotychczas, podobne znalezisko z Afryki.

Geometryczne rysunki są przez badaczy traktowane jako sygnał zdolności do myślenia typowego dla ludzi współczesnych.

"Do tego momentu zakładano, że takie ryty wykonywali tylko ludzie współcześni (Homo sapiens) w Afryce, począwszy od okresu ok. 100 tys. lat temu" - podkreśla Joordens, archeolog i główny autor badania, cytowany na stronie "Science Daily".

Niemożliwe, by taki wzór powstał wskutek działania procesów naturalnych; nie zostawiły go również zwierzęta - ustalili badacze. Ich zdaniem jest to ewidentnie sprawka Homo erectus.

Badania pozwoliły stwierdzić, że Homo erectus - wymarły gatunek ludzki, spokrewniony z Homo sapiens, doskonale wiedzieli, jak otwierać duże, słodkowodne małże. Za pomocą ostrego przedmiotu (prawdopodobnie zęba rekina) wiercili w muszli otwór - dokładnie w tym miejscu, w którym mięsień małża jest przytwierdzony do muszli, dzięki czemu pozostaje ona zamknięta.

"Precyzja, z jaką pracowali ci dawni ludzie, świadczy o ich zmyślności i wiedzy na temat budowy małża" - podkreśla Frank Wesselingh z Naturalis. Mięczaki oczywiście zjadali, a muszle wykorzystywali jako narzędzia, np. noże.

Odkrycie dokonane w historycznej kolekcji rzuca nowe światło na umiejętności i zachowanie Homo erectus. Wskazuje też, że Azja jest obiecującym (i wciąż słabo pod tym kątem przebadanym) miejscem poszukiwań śladów po przeszłości Homo.

Warszawa, 8 grudnia 2014
PAP