Кіберзлачыннасць – сучасны біч грамадства, больш за 90% выпадкаў правапарушэнняў гэтага тыпу выклікана карыслівымі мэтамі. Зламыснікі выкарыстоўваюць для гэтага як простыя схемы, так і складаныя, у ход ідзе і штучны інтэлект.

Праваахоўнікі імкнуцца быць на крок наперадзе, і гэта дае свае вынікі: за бягучы няпоўны год дыстанцыйных крадзяжоў у рэспубліцы стала менш удвая ў параўнанні з аналагічным перыядам 2023 года.

А гэтым паведаміў намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення па супрацьдзеянні кіберзлачыннасці МУС Беларусі Аляксандр Рынгевіч, як не папасціся на хітрасці ашуканцаў і ці чакаюць праваахоўнікі ўсплёск хакерскай актыўнасці перад прэзідэнцкімі выбарамі-2025.

Беларускія праваахоўнікі праводзяць вялікую працу прафілактычнага і тэхнічнага характару, каб злачынцам стала цяжка ці немагчыма падмануць жыхароў краіны.

Цяпер дастаткова шмат спраў узбуджаецца аб "замаху на крадзеж". Гэта азначае, што грошы застаюцца ва ўладальніка і да шкоды справа не даходзіць. Разам з тым дзеянні зламыснікаў утвараюць склад злачынстваў.

"Ад агульнай колькасці злачынстваў у краіне кіберзлачынствы складаюць 27,5%. Гэта вельмі істотны працэнт. На дадзены момант у нас больш за 18 тысяч кіберзлачынстваў з пачатку года. У параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года гэта ўжо амаль на 20% больш. Самае масавае – махлярства, на сённяшні дзень узбуджана звыш 10 тысяч спраў", - сказаў Рынгевіч.

Паводле яго слоў, вялікая колькасць абмежавальных мер прывяла да таго, што ашуканцы вярнуліся да простага спосабу падману. Звычайна яны дзейнічаюць праз сацыяльныя сеткі. Напрыклад, гэта можа быць продаж колаў для аўто, ёлак, адзення і іншых тавараў.

У людзей, як правіла, просяць перадаплату. Яны ўносяць нейкую суму і чакаюць. У той жа час у прадаўца з’яўляецца мноства адгаворак: склад зачыніўся, партыя затрымліваецца, на мяжы праблемы. Чалавек увесь гэты час не ідзе ў міліцыю. А ў зламыснікаў з`яўляецца вялізны перыяд часу, каб гэтымі грашыма завалодаць і распарадзіцца.

"Мы фіксуем, што крадзяжоў стала менш, а махлярстваў – больш. Тут таксама ёсць станоўчы момант: урон зменшыўся, бо перадаплату ніхто тысячамі рублёў не адпраўляе", - адзначыў прадстаўнік МУС.

Рынгевіч звярнуў увагу на тое, што ашуканцы аналізуюць працу праваахоўнікаў і адаптуюцца. Так, яны вырашылі дзейнічаць праз гандлёвыя пляцоўкі і сацсеткі.

"Больш за ўсё падманваюць у сацсетках – практычна 37% – Instagram (дзейнасць Meta (сацсеткі Facebook і Instagram) забаронена ў Расіі як экстрэмісцкая )", - удакладніў ён.

Раней у Беларусі ашуканцы "працавалі" інакш: супрацоўнікі розных кол-цэнтраў тэлефанавалі беларусам, уціраліся ў давер і пад рознымі падставамі атрымлівалі доступ да банкаўскіх плацежных картак.

Каб змагацца са злачынцамі, ва ўсіх банках увялі так званы перыяд ахаладжэння. Гэта час, калі на працягу 24 гадзін у чалавека з’яўляецца магчымасць падумаць, напрыклад, пры выдачы крэдыту. Бо адзін з метадаў зламыснікаў – гэта хуткае ўздзеянне на ахвяру, каб яна не паспела параіцца з кімсьці і пад націскам перавяла грошы.

Таксама праваахоўнікі атрымалі магчымасць блакаваць расходныя аперацыі па рахунку. Гэта павялічыла верагоднасць захавання грошай, не даючы ім маментальна выйсці за мяжу і трапіць да аферыстаў.

Працуе таксама і аўтаматызаваная сістэма апрацоўкі інцыдэнтаў, якая дае магчымасць абменьвацца інфармацыяй банкам і праваахоўным органам.

Як правіла, падмануўшы раз, злачынцы вяртаюцца да сваіх ахвяр праз нейкі час. Паводле статыстыкі, 80% людзей, якія сталі ахвярамі кіберзлачынстваў, пападаюцца на адны і тыя ж выкрутасы па 2-3 разы.

"З такімі мы старанна працуем, тлумачым, як не папасціся на вуду зламыснікаў зноў. На жаль, гэта не заўсёды працуе", - дадаў Рынгевіч.

Ён звярнуў увагу на тое, што ў цэлым тэлефонным ашуканцам становіцца нявыгадна працаваць па Беларусі і яны пераключаюцца на іншыя краіны. А для рэспублікі ствараюць іншыя схемы падману.

Зламыснікі часта звяртаюцца да падробкі фота і відэа – гэта дазваляюць сучасныя тэхнічныя магчымасці. Напрыклад, яны ўкараняюцца ў працоўны чат якой-небудзь арганізацыі, збіраюць інфармацыю з адкрытых крыніц і потым ствараюць профіль з фатаграфіяй кіраўніка.

Ад яго імя ашуканцы пішуць супрацоўнікам паведамленні з просьбай, напрыклад, адказаць на званок і прытрымлівацца інструкцый "міліцыянера або банкаўскага работніка", часам скідаюць спасылкі з просьбай перавесці грошы на якія-небудзь патрэбы.

Супрацьстаяць гэтаму лёгка. Трэба не бянтэжыцца і патэлефанаваць чалавеку, які дасылае такую ​​просьбу. Паўторны кантакт звычайна здымае шмат пытанняў.

"Калі прадстаўляюцца супрацоўнікамі праваахоўных органаў, пытанне, у якое аддзяленне прыйсці, таксама зблытае ўсе карты ашуканцам, яны будуць імкнуцца адгаварыць ад гэтага. А пры куплі тавараў у сацсетках можна хаця б па адкрытых крыніцах праверыць, дзе ён знаходзіцца, патэлефанаваць на ўказаны нумар", - раіць Рынгевіч.

Гаворачы пра тое, адкуль тэлефануюць ашуканцы беларусам, намеснік начальніка адзначыў, што, як правіла, гаворка ідзе пра суседнія краіны. Працуюць там прафесійныя колл-цэнтры фактычна легальна.

"Супрацьпраўная дзейнасць там належным чынам не кантралюецца, або на яе заплюшчваюць вочы. Зламыснікі сябе адчуваюць свабодна, а на работу туды бяруць па аб’яве", - дадаў ён.

Рынгевіч параіў выконваць меры бяспекі ў інтэрнэце. Неабходна абараняць свае даныя, такія як лагін, пароль і сеансавыя паролі, каб зламыснікі не атрымалі доступ да асабістай інфармацыі. Інтэрнэт-банкінг патрабуе асаблівай асцярожнасці, так як страта даных можа прывесці да крадзяжу грашовых сродкаў.

Паролі ад розных рэсурсаў павінны быць рознымі, доўгімі і складанымі. Выкарыстанне двухфактарнай аўтэнтыфікацыі павышае абароненасць уліковых запісаў.

Намеснік начальніка звярнуў увагу на тое, што зламыснікі адчуваюць уяўную беспакаранасць у сваіх дзеяннях.

"Яны прымаюць меры канспірацыі, але рана ці позна гэтаму прыходзіць канец і мы іх вылічаем. Даводзіцца па крупінках збіраць інфармацыю, улічваць лічбавыя сляды, якія зламыснікі пакідаюць, аналізаваць усе даныя", - растлумачыў ён.

Разам з тым нямногія пацярпелыя звяртаюцца ў праваахоўныя органы. Камусьці можа быць сорамна, часам ёсць і іншыя прычыны, таму латэнтнасць такіх злачынстваў дастаткова высокая.

Прадстаўнік ведамства адзначыў, што чым раней звярнуцца ў МУС, тым большы шанс захаваць грошы.

Кібератакі на крытычную інфраструктуру, прадпрыемствы і дзяржсайты могуць нанесці сур’ёзную шкоду. Іх пік прыпаў на 2020 і 2021 гады, зараз жа сітуацыя знаходзіцца пад кантролем.

"У нас ёсць асобна ўказ кіраўніка дзяржавы, у адпаведнасці з якім на крытычных аб’ектах інфраструктуры ствараюцца кіберцэнтры. Ёсць і асобныя арганізацыі, якія ажыццяўляюць такія паслугі, нават тым, хто не з’яўляецца крытычна важным аб’ектам. Бо калі адбудзецца ўцечка, то можа пацярпець вялікая колькасць людзей", - удакладніў Рынгевіч.

На дадзены момант сур’ёзных сітуацый, якія маглі б на нешта паўплываць, у МУС не фіксуюць. Разам з тым ёсць паведамленні аб загадзя ілжывай небяспецы – гэта так званыя "мініраванні", але іх стала менш. У асноўным размова ідзе аб школьніках.

"Напрыклад, у 2021 годзе літаральна кожны гандлёвы цэнтр ледзь не кожны дзень "мініравалі". Цяпер гэтага няма. У нас на гэты момант зарэгістравана менш за трыста выпадкаў у 2024-м (у мінулым годзе – амаль 400). Часам паступаюць паведамленні ад школьнікаў, якія хочуць прагуляць заняткі. Мы бачым аздараўленне аператыўнай абстаноўкі", - растлумачыў намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення.

Колькасць несанкцыянаваных доступаў і распаўсюджванняў шкоднаснага ПЗ таксама зменшылася: у 2024-м зафіксавана 700 выпадкаў, што на 20% менш, чым у 2023-м.

Нягледзячы на ​​адносна спакойную абстаноўку, у МУС гатовы да любых выклікаў – у тым ліку ў перыяд электаральнай кампаніі.

"Мы аналізуем і прагназіруем развіццё сітуацыі. Гатовы працаваць на апярэджанне, у нас для гэтага ёсць магчымасці і рэсурсы, падрыхтаваны асабовы склад", - дабіваў Рынгевіч.

Разам з тым МУС мяркуе, што дэструктыўныя сілы могуць паспрабаваць скарыстацца перадвыбарнай сітуацыяй у сваіх мэтах.

Sputnik, 7 снежня 2024