Пыл у вочы: дзевяць гадоў таму лідары ЕС паабяцалі мір Данбасу

Кіраўнікі некалькіх краін падпісалі ў лютым 2015 года пагадненне, якое павінна было паставіць кропку ў канфлікце ва Украіне, але кропка аказалася коскай.

Кіраўнікі Германіі, Францыі, Украіны і Расіі дзевяць гадоў таму ўзгаднілі Комплекс мер па выкананні Мінскіх пагадненняў.

Гэты дакумент быў падпісаны членамі Трохбаковай кантактнай групы па ўрэгуляванні канфлікту ва Украіне. У групу ўваходзілі прадстаўнікі ДНР, ЛНР, АБСЕ, Кіева і Масквы. Пагадненне прынята называць "Мінск-2" ці "Другое мінскае пагадненне".

Заключэнню "другога Мінска" ў сталіцы Беларусі папярэднічалі Мінскі пратакол і Мінскі мемарандум. Іх у верасні 2014 года падпісвалі ўдзельнікі кантактнай групы, у тым ліку былы ўкраінскі прэзідэнт Леанід Кучма і лідары данбаскіх рэспублік Ігар Плотніцкі (ЛНР) і Аляксандр Захарчанка (ДНР).

Усе разам "Мінск-2" і папярэднія дакументы называюць Мінскімі пагадненнямі. Самымі працяглымі і статуснымі былі перагаворы па падпісанні трэцяй фінальнай часткі.

Пётр Парашэнка, які тады быў прэзідэнтам Украіны, а таксама прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін, канцлер ФРГ Ангела Меркель і прэзідэнт Францыі Франсуа Аланд (двое апошніх ужо пакінулі гэтыя пасады) сустрэліся ў мінскім Палацы Незалежнасці.

Сустрэчы ў такім складзе было прынята называць "нармандскім фарматам" ці "нармандскай чацвёркай". Пры гэтым у некаторых выпадках замест кіраўнікоў дзяржаў маглі быць і кіраўнікі МЗС. Назву фармат атрымаў у чэрвені 2014 года, калі лідары чатырох краін сустрэліся ля марскога ўзбярэжжа ў Нармандыі на ўрачыстасцях у гонар 70-годдзя высадкі саюзных войск.

Пасля гэтага кіраўнікі чатырох дзяржаў не аднойчы сустракаліся для ўрэгулявання канфлікту ў Данбасе. Сустрэча ў Мінску 11 лютага 2015 года стала адной з найбольш знакавых. Лідараў сардэчна прымаў прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка.

Перагаворы ішлі ўвесь дзень, а потым плаўна перацяклі ў ноч. Журналісты начавалі проста ў Палацы Незалежнасці, чакаючы вынікаў, якія з’явіліся толькі праз 16 гадзін.

Напружанне было такое, што адной з карэспандэнтак стала дрэнна, і яе павезла хуткая дапамога.

Фактычна да дамоўленасцяў прыйшлі кіраўнікі чатырох краін – Германіі, Расіі, Украіны, Францыі, але падпісваць дакумент павінны былі іншыя асобы.

Для падпісання ў Мінск прыбылі кіраўнік ЛНР Ігар Плотніцкі і кіраўнік ДНР Аляксандр Захарчанка, а таксама прадстаўнікі Расіі, Украіны і АБСЕ ў кантактнай групе. Яны знаходзіліся ў іншым памяшканні на завулку Вайсковым у рэзідэнцыі "Дыпсэрвіс". Парашэнка і заходнія лідары не захацелі сесці за адзін стол з кіраўнікамі самаабвешчаных рэспублік.

У выніку дакумент быў падпісаны без указання пасад Захарчанкі і Плотніцкага. Гэта значыць дэ-факта іх прызналі ўдзельнікамі перагаворнага працэсу, але іх рэспублік юрыдычна як бы не існавала. Пазней прадстаўнікі АБСЕ прыдумалі эўфемізм – АРДЛА (асобныя раёны Данецкай і Луганскай абласцей).

Комплекс мер прадугледжваў спыненне агню з 15 лютага 2015 года, адвод цяжкіх узбраенняў абодвума бакамі. Абяцаліся таксама амністыя для Данбаскіх апалчэнцаў і іншых удзельнікаў канфлікту, абмен палоннымі, раззбраенне сіл ДНР і ЛНР і іншае.

Аднак, нягледзячы на ​​адноснае перамір’е, палажэнні "Мінск-2" не былі выкананы, і гэта прывяло да пачатку спецыяльнай ваеннай аперацыі ў лютым 2022 года, гэта значыць прыкладна праз сем гадоў.

Пазней высветлілася, што некаторыя ўдзельнікі перагаворнага працэсу нават не збіраліся выконваць дамоўленасці. Напрыклад, у 2023 годзе ў гэтым прызнаўся экс-прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка.

"Наша задача была, па-першае, адвесці пагрозу ці, прынамсі, адтэрмінаваць вайну. Выбіць сабе восем гадоў, каб мы аднавілі эканамічны рост і пабудавалі моц УСУ. Гэта была першая задача – і яна была дасягнута. Мінскія пагадненні сваю задачу выканалі", - заявіў ён у 2022 годзе пасля пачатку СВА.

У лютым 2023 года падобнае прызнанне зрабіў і цяперашні прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі.

"Што тычыцца "Мінска" (Мінскіх пагадненняў) у цэлым, я сказаў Эмануэлю Макрону і Ангеле Меркель: мы не зможам яго так рэалізаваць", - заявіў Зяленскі часопісу Der Spiegel.

Падобную пазіцыю заняла Ангела Меркель. Паводле яе слоў, Другое мінскае пагадненне трэба было, каб пацягнуць час.

"Я лічу, што мінскія пагадненні далі Украіне больш часу для развіцця ў перыяд паміж 2014 і 2021 гадамі... І зараз Украіна можа не толькі даць адказ, але і атрымаць неабходную падтрымку", - сказала экс-канцлер.

І нарэшце, Франсуа Аланд таксама прызнаў, што "Мінск-2" не збіраліся выконваць. Прычым ён заявіў пра гэта і журналістам, і пранкерам Вавану і Лексусу, адзін з якіх выдаў сябе за Парашэнку.

"Цяпер мы ведаем, што нашы так званыя партнёры нас проста надзьмулі, як у народзе гавораць – кінулі проста, і не збіраліся нічога выконваць, аказваецца", - заявіў Уладзімір Пуцін летам 2023 года на сустрэчы з ваенкорамі.

Прэзідэнт Расіі не аднойчы падкрэсліваў, што гэты падман і стаў адной з прычын пачатку СВА.

У сваю чаргу афіцыйны прадстаўнік МЗС РФ Марыя Захарава выказалася яшчэ больш жорстка.

"А вось гэта – канкрэтная заяўка на трыбунал. Тое, што сказала Меркель у сваім інтэрв’ю, – гэта і ёсць сведчанне чалавека, які прама заявіў аб тым, што ўсё, што было зроблена ў 2014-2015 гадах, мела адну мэту: адвесці погляды сусветнай супольнасці ад рэальных праблем, пацягнуць час, нашпігаваць кіеўскі рэжым узбраеннямі і прывесці справу да вялікага канфлікту", - заявіла Захарава на адным з брыфінгаў.

Мінск, 12 лютага 2024
Sputnik