«Інвестыцыі» ў чужую кішэню

«Наша ўпраўленне атрымала аператыўную інфармацыю аб тым, што на тэрыторыі Мінска дзейнічае арганізаваная група, якая займаецца махлярскімі дзеяннямі ў дачыненні да грамадзян, а таксама здзяйсняе крадзяжы грашовых сродкаў з банкаўскіх карт-рахункаў грамадзян на падставе ўдзелу ў гандлі на сыравінных рынках, рынках крыптавалюты і фондавым рынку. Гэтая інфармацыя пацвердзілася падчас аператыўных мерапрыемстваў», — заявіў начальнік галоўнага ўпраўлення па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй МУС Андрэй Ананенка. Ён адзначыў, што быў праведзены шырокі комплекс мерапрыемстваў, прадугледжаны Законам аб аператыўна-вышуковай дзейнасці.

«Пры правядзенні аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў была задакументаваная супрацьпраўная дзейнасць. Было таксама ўстаноўлена, што група мае не менш як пяць офісаў на тэрыторыі Мінска, у кожным з якіх працавалі ад 10 да 20 чалавек, — падкрэсліў Андрэй Ананенка. — Больш за тры гады гэтая група дзейнічала на тэрыторыі сталіцы».

ГУБАЗіК працаваў ва ўзаемадзеянні з падраздзяленнямі Следчага камітэта Беларусі. «На тэрыторыі Беларусі намі сумесна былі затрыманыя больш за 50 удзельнікаў гэтай злачыннай схемы. У членаў арганізаванай групы канфіскавалі камп’ютарную тэхніку, бухгалтарскую дакументацыю, электронныя носьбіты, больш за 200 тысяч долараў у эквіваленце і 12 дарагіх аўтамабіляў на прыкладна такую ж суму», — падсумаваў Андрэй Ананенка.

Як адзначыў начальнік галоўнага ўпраўлення лічбавага развіцця папярэдняга следства цэнтральнага апарата Следчага камітэта Андрэй Матолька, у выніку гэтых дзеянняў была ўзбуджаная і расследуецца крымінальная справа па злачынстве, прадугледжаным ч. 4 арт. 209 КК па факце здзяйснення на працягу больш за тры гады на тэрыторыі Беларусі, Расіі і іншых дзяржаў махлярства ў асабліва буйным памеры. Злачынства было здзейснена міжнароднай арганізаванай групай, чые офісы ў выглядзе кол-цэнтраў размяшчаліся ў Мінску, Маскве і гарадах іншых краін.

«Для ўтойвання ашуканскіх дзеянняў кол-цэнтраў (цэнтраў апрацоўкі званкоў) на тэрыторыі Мінска арганізатары злачыннай дзейнасці зарэгістравалі не менш за шэсць юрыдычных асоб. Іх відамі дзейнасці былі стварэнне рэкламы, дзейнасць тэлефонных даведачна-інфармацыйных службаў, аптовы гандаль вырабамі з керамікі і шкла, мыйнымі сродкамі, а таксама іншыя віды паслуг па клінінгу. Для ажыццяўлення нібыта законнай прадпрымальніцкай дзейнасці суб’екты гаспадарання арандавалі офісы», — распавёў Андрэй Матолька.

Фактычна ў арандаваных юрыдычнымі асобамі офісных памяшканнях ажыццяўлялася дзейнасць па завалоданні шляхам падману грашыма грамадзян Беларусі і Расіі. Ужо сёння следства ўстанавіла больш за 5 тысяч пацярпелых, сума нанесенай шкоды якім вылічваецца ў асабліва буйным памеры.

«Па непасрэдна ўзніклым падазрэнні затрымана больш за 50 удзельнікаў арганізаванай групы, сярод іх грамадзяне Беларусі, Расіі і Украіны. З санкцыі пракурора ў месцах фактычнага пражывання затрыманых, а таксама ў пяці офісных памяшканнях у Мінску правялі вобшукі. У выніку выяўлена і канфіскавана камп’ютарная тэхніка і іншыя носьбіты інфармацыі, грашовыя сродкі ў буйным памеры, а таксама дарагія аўтамабілі, якія знаходзіліся ў распараджэнні падазраваных. У аднаго з фігурантаў дома пры ператрусу канфіскавана рэчыва расліннага паходжання, па якім цяпер праводзяцца даследаванні на прадмет наяўнасці ў ім наркатычных сродкаў», — адзначыў Андрэй Матолька.

З удзелам адвакатаў затрыманыя дапытаныя ў якасці падазраваных. На допытах практычна ўсе фігуранты далі паказанні ў прызнанні сваёй віны і распавялі пра абставіны здзяйснення сваіх ашуканскіх дзеянняў, пра ролю і сваім удзеле ў дзейнасці так званых кол-цэнтраў. У дачыненні да 48 падазраваных з санкцыі пракурора прыменена мера стрымання ў выглядзе ўзяцця пад варту, ім прад’яўлена абвінавачванне ў махлярстве, якое ўчынена арганізаванай групай у асабліва буйным памеры. У мэтах забеспячэння кампенсацыі шкоды на ўстаноўленую маёмасць абвінавачаных у выглядзе грашовых сродкаў, рознай тэхнікі і нерухомасці накладзены арышт.

Паводле слоў Андрэя Матолькі, злачынцы стварылі і размясцілі ў сетцы Інтэрнэт розныя рэсурсы з ілжывай інфармацыяй аб магчымасці атрымання высокага даходу, якая прадастаўляецца грамадзянам за кошт інвеставання ў дзейнасць фінансавых кампаній або гандлю на біржы. Пры зваротах людзей да гэтых рэсурсаў наведвальнікамі запаўняліся спецыяльныя анкеты ў электроннай форме, пасля чаго з імі звязваліся ўдзельнікі арганізаванай групы, так званыя работнікі фінансавых кампаній. Зламыснікі выкарыстоўвалі ў размовах выдуманыя імёны і прозвішчы-псеўданімы. У матэрыялах крымінальнай справы маюцца звесткі пра больш чым 1,5 тысячы псеўданімаў, якія выкарыстоўваліся ў злачыннай дзейнасці.

Падчас размовы ашуканцы пераконвалі пацярпелых перавесці грашовыя сродкі на дэпазітныя рахункі, якія яны зарэгістравалі на нібыта сапраўдных інфармацыйных рэсурсах фінансавых кампаній. Пералічаныя пацярпелымі грошы выкрадаліся, а на фіктыўна створаных інтэрнэт-пляцоўках рабіліся бачнасць паспяховага гандлю і імітацыя росту нейкага прыбытку.

«Пры спробе пацярпелым вываду такога неіснавальнага даходу з абароту злачынцы пераконвалі сваіх ахвяр у немэтазгоднасці такіх дзеянняў і неабходнасці далейшага інвеставання. Яны таксама маглі выкарыстоўваць падставу аб узніклых складанасцях у банкаўскай сферы з прычыны геапалітычнай сітуацыі альбо проста знікалі і пераставалі выходзіць на сувязь», — дадаў Андрэй Матолька.

У асобных выпадках з пацярпелымі працягвалі кантактаваць тыя ж ашуканцы, але ўжо прадстаўляючыся юрыстамі кампаній або банкаўскімі супрацоўнікамі, якія нібыта ажыццяўляюць дзейнасць па пошуку нядобрасумленных брокераў і дапамагаюць вярнуць раней пералічаныя грошы. «На самай жа справе пад рознымі падставамі яны схілялі і змушалі падманутых пацярпелых зноў пералічваць грашовыя сродкі на падкантрольныя злачынцам рахункі, якія ў чарговы раз у іх выкрадалі», — расказаў Андрэй Матолька.

У злачыннай групоўцы была выразна выбудаваная іерархія. Ніжэйшае звяно складалі так званыя скулы і сейлсы, у іх задачы ўваходзіў пошук патэнцыяльных пацярпелых — грамадзян, якія павінны былі пералічыць ашуканцам грашовыя сродкі. Задачай гэтай касты зламыснікаў было ўцягнуць патэнцыйных ахвяр у схему афёры. На наступнай прыступцы іерархіі размяшчаўся retentіon-аддзел (другаснае суправаджэнне). Яго прадстаўнікі працавалі на фірму ўжо досыць працяглы час, валодалі неабходнымі навыкамі: добра ведалі банкаўскую справу, фінансавы інструментарый і іншыя разумныя словы.

— Калі патэнцыяльны пацярпелы настойваў на афармленні супрацоўніцтва ў выглядзе дагавора, ніякіх праблем у гэтай частцы не ўзнікала. Для рэалізацыі такога роду задач у злачыннай групоўцы існаваў complіance-аддзел. Яго прадстаўнікі займаліся складаннем падробленых брокерскіх дакументаў, дагавораў з грамадзянамі і многае іншае, — распавёў Андрэй Ананенка.

Акрамя гэтага, у так званай кампаніі існаваў ІR-аддзел, які спецыялізаваўся на падборы кандыдатаў на нелегальную працу.

Для таго каб «стрэсці» з даверлівых грамадзян пабольш грошай, часам зламыснікі выкарыстоўвалі такую схему, як невялікае вяртанне. Напрыклад, ашуканцы прасілі ахвяру пералічыць на дропаўскі рахунак 250 долараў, а далей, прыблізна праз пару дзён, маглі перавесці ёй 30-50 долараў у якасці «заробку». Маўляў, усяго плюс-мінус за суткі вы ўжо змаглі зарабіць такую суму, уяўляеце, што будзе далей…

Для таго каб заблытаць сваіх ахвяр, як гаворыцца, схаваць канцы ў ваду, ашуканцы здзяйснялі злачынствы не ў краіне сваёй дыслакацыі. Гэта значыць беларускія «офісы» не тэлефанавалі жыхарам нашай краіны, а працавалі з ахвярамі з Расіі, Казахстана і Украіны. Такая ж схема выкарыстоўвалася і ў іншых дзяржавах. Фактычна кожны год офісы, якія займала злачынная групоўка, мяняліся — з боку зламыснікаў схема была досыць прадуманай, а меры канспірацыі — на ўзроўні.

Адначасова Упраўленнем па арганізацыі барацьбы з супрацьпраўным выкарыстаннем інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій МУС Расіі былі праведзены аналагічныя мерапрыемствы ў Маскве, дзе паліцэйскія затрымалі аднаго з арганізатараў гэтай міжнароднай групы. Па яго месцы жыхарства выяўлена і канфіскавана больш за 30 мільёнаў расійскіх рублёў.

Дакладную суму шкоды яшчэ трэба высветліць. Аднак у мэтах пакрыцця страт на маёмасць абвінавачваных (грошы, розную тэхніку і нерухомасць) накладзены арышт. Дарэчы, сярэдні ўзрост пацярпелых па крымінальнай справе складае 50-60 гадоў, а самай старэйшай — 75. Гэта простыя людзі, якія вырашылі самастойна павялічыць свае зберажэнні якімсьці загадкава сучасным спосабам. Сярод іх вахцёры, грузчыкі, вадзіцелі, рабочыя на вытворчасцях і нават супрацоўнікі бюджэтнай сферы. Але — ніводнага прадпрымальніка.

Убачыўшы ў сетцы тэматычную рэкламу, 75-гадовая жыхарка Віцебскай вобласці захацела інвеставаць усе свае асабістыя зберажэнні, уклаўшы іх у «эканамічны праект». На працягу трох месяцаў яна камунікавала са зламыснікамі (нібыта прадстаўнікамі кампаніі), якія пераконвалі яе ў мэтазгоднасці шматразовых капіталаўкладанняў.

— Жанчына адразу пералічыла на іх рахунак усю суму, якая была ў яе. Аднак пасля гэтага ўнёску ашуканцы прапанавалі ёй набыць акцыі ўжо іншай кампаніі. Але фінансаў у пацярпелай не засталося, таму яна пазычыла грошы ў знаёмых. Далей ад зламыснікаў прыйшло паведамленне пра іншую «не менш выгадную прапанову» — яе пераконвалі ў тым, што суму, якая нібыта ляжыць на дэпазітным рахунку жанчыны, неабходна павялічыць, — расказаў Андрэй Матолька.

Даведаўшыся пра тое, што пацярпелай банальна няма ў каго ўзяць грошы, ашуканцы паведамілі, што іх фінансавая кампанія гатовая пазычыць ёй 7,5 тысячы долараў. Пасля «работнікі арганізацыі» запатрабавалі гэтую суму вярнуць, па гэтай прычыне пацярпелая была вымушаная звярнуцца ў банк па крэдыт.

У агульнай складанасці шляхам розных хітраспляценняў, дамоўленасцяў, схем махлярства аферысты пазбавілі бабулю сумы больш за 18 тысяч рублёў.

Пра гэта паведаміў начальнік Галоўнага ўпраўлення па супрацьдзеянні кіберзлачыннасці МУС Андрэй Кавалёў.

«Ухіл — у бок махлярстваў, звязаных з добраахвотнай перадачай ахвярамі сваіх зберажэнняў», — паведаміў ён. У цэлым «махлярствы складаюць ужо больш за 55% ад усіх кіберзлачынстваў», пры гэтым «удзельная вага крадзяжоў шляхам мадыфікацыі камп’ютарнай інфармацыі знізілася да 30%».

У большасці выпадкаў ашуканцы маюць зносіны са сваімі ахвярамі ў месенджарах, «з адрывам лідзіруе Telegram, далей ідуць Vіber і WhatsApp. Акрамя гэтага, злачынцы актыўна выкарыстоўваюць сацыяльную сетку «ВКонтакте».

Па словах прадстаўніка МУС, сярод спосабаў кібермахлярстваў пераважае продаж неіснуючага тавару на розных інтэрнэт-рэсурсах, падман грамадзян пад падставай укладання сродкаў у крыптавалюту альбо здзелак з ёй на неіснуючых біржах. Актуальнымі застаюцца званкі пад выглядам супрацоўнікаў праваахоўных органаў альбо банкаў.

Нярэдка зламыснікі выступаюць у ролі знаёмых пацярпелых, «узламаўшы іх уліковыя запісы ў сацыяльных сетках альбо месенджарах, просяць пазычыць грошы. Часцяком для ажыццяўлення падобных схем ствараюцца старонкі-клоны».

Андрэй Кавалёў патлумачыў, як міліцыя ва ўзаемадзеянні з Нацбанкам змогуць «у фармаце 24/7» блакаваць банкаўскія аперацыі беларусаў, якія, як мяркуецца, сталі ахвярамі махляроў. Паводле звестак МУС, гэты механізм запрацуе ўжо 1 сакавіка.

Па словах Андрэя Кавалёва, новы механізм распрацоўваўся Міністэрствам унутраных спраў сумесна са Следчым камітэтам на працягу апошніх пяці гадоў. У выніку была выпрацавана сістэма ўзаемадзеяння праваахоўных органаў з Нацыянальным банкам і ўсімі банкаўскімі арганізацыямі краіны, якая дазваляе аператыўна рэагаваць на «махлярскія інцыдэнты».

Калі грамадзянін стане ахвярай махляроў і як мага хутчэй звернецца ў міліцыю, Следчы камітэт або банкаўскія органы, то максімальна хутка будуць улічаныя ўсе лічбавыя сляды. Ва ўсе банкі будзе накіраваны пэўны запыт. Іншымі словамі, калі ахвяра максімальна хутка паведаміць аб злачынстве, то ў спецыялістаў з’яўляецца магчымасць блакавання грашовых сродкаў на тэрыторыі краіны.

Андрэй Кавалёў таксама запэўніў, што пасля таго як запрацуе новая сістэма, у ахвяр махляроў з’явіцца больш шанцаў вярнуць страчаныя грошы. У МУС таксама выказалі надзею на тое, што новая практыка дазволіць зрабіць Беларусь «нецікавай для ашуканцаў», паколькі яны страцяць магчымасць свабодна выводзіць грошы, якія яны выманілі ў беларусаў, у іншыя краіны.

«На тэхнічным узроўні мы ствараем пэўны бар’ер, каб злачынцам было некамфортна тут «працаваць», — растлумачыў прадстаўнік МУС.

Нагадаем, што Нацыянальны банк Беларусі дазволіў арганізацыям, якія ажыццяўляюць грашовыя пераводы нашых грамадзян, блакаваць іх у асобных выпадках сваёй пастановай № 453 ад 15 снежня 2023 года. Сярод прычын такой блакоўкі пераводу ў Нацбанку назвалі прыкметы, што тыя ажыццяўляюцца без згоды карыстальніка плацежнай паслугі, што ў галоўным банку краіны назвалі «несанкцыянаваным пераводам».

Звязда, 2 лютага 2024