Мігранты "правільныя" і "няправільныя". Як працуе палітыка двайных стандартаў Польшчы і краін Балтыі

Міграцыйны крызіс у ЕС у апошнія гады стаў найбольш асвятляемай тэмай у еўрапейскіх сродках масавай інфармацыі. У тых, хто ўважліва сочыць за гэтымі навінамі, можа скласціся ўражанне, што краіны Еўрасаюза - гэта нешта накшталт позняй Рымскай імперыі, з усіх бакоў штурмуемай ордамі варвараў. І некаторыя краіны-неафіты гэтага саюза, як Польшча ці краіны Балтыі, як некалі зменлівыя і ненадзейныя правінцыі Старажытнага Рыма, старанна ўзвышаюць сябе на гэтым фоне як абаронцаў граніц Еўропы, якія стойка ахоўваюць яе спакой і бяспеку. Пры гэтым сваім усходнім суседзям - Беларусі і Расіі - яны адводзяць ролю ледзь не арганізатараў гэтага крызісу.

Польскі экс-суддзя Томаш Шміт у аўтарскай калонцы паспрабаваў больш дэталёва разабрацца ў гэтай няпростай праблеме, яе прычынах, вытоках і цяперашніх падзеях.

Якія перш за ўсё сапраўдныя прычыны росту міграцыйных патокаў у краіны ЕС? Прычын тут можна назваць некалькі.

Перш за ўсё гэта глабалізацыя эканамічных працэсаў, якая прыводзіць да перамяшчэння нябачанай раней колькасці рабочай сілы і фактычнага распаду нацыянальных эканомік шэрага дзяржаў Блізкаўсходняга і Афрыканскага рэгіёнаў. Сюды ж можна аднесці і інфарматызацыю сацыяльнай прасторы, калі далёкія падарожжы не ўяўляюцца занадта складанымі, у адрозненне ад папярэдніх гадоў.

Другая прычына - адкрытае палітычнае і ваеннае ўмяшанне краін НАТА або іх саюзнікаў, якое дэстабілізуе вялізныя рэгіёны. Дастаткова ўспомніць за апошнія 20 гадоў Ірак і Лівію, дзе стабільныя палітычныя рэжымы былі змецены па хаценні ЗША і іх саюзнікаў. Можна назваць шматпакутную Сірыю, дзе хоць і не ўдалося зняць законнае кіраўніцтва, але палітычная стабільнасць была значна падарвана на доўгія гады. І ў апошні год мы з'яўляемся сведкамі сапраўднага генацыду палесцінскага народа, які ўчыняецца Ізраілем з маўклівага адабрэння краін НАТА і ЕС. А ўсё гэта ж шматразова павялічвае колькасць людзей, гатовых уцякаць, кінуўшы ўсё, у рэгіёны палітычна і эканамічна стабільныя, якім, без сумнення, з'яўляецца Еўропа.

І, нарэшце, трэцяй сур'ёзнай прычынай з'яўляецца сама палітыка старых членаў ЕС, якія ў адчайнай спробе пераадолець сур'ёзны дэмаграфічны крызіс, выкліканы старэннем нацый і разбурэннем традыцыйных сямейных каштоўнасцей, гатовы прымаць у сябе натоўпы мігрантаў з усяго свету. Дастаткова ўспомніць незвычайную "канцлерын" фрау Меркель з яе крылатай фразай: "Wir schaffen das" ("Мы можам гэта"). Праяўленнем гэтай палітыкі стала тое, што мігранты, асабліва ў пачатку і сярэдзіне 2010-х гадоў, мелі даволі нядрэнную магчымасць асесці ў Еўропе, атрымліваючы (дзякуючы сваёй шматдзетнасці) такія грашовыя дапамогі і іншыя сацыяльныя гарантыі накшталт бясплатнага жылля, аб якіх карэнныя жыхары маглі толькі марыць.

І што тут можа быць дзіўнага, калі сотні тысяч абяздоленых людзей гатовы кінуць свае разбураныя дамы і краіны і рызыкаваць жыццямі, каб дабрацца да жаданых "райскіх" мясцін, якія ім шчодра паабяцалі еўрапейскія палітыкі?

Але, на жаль, і ў самім праяўленні міграцыйнага крызісу ўсё далёка не так адназначна. Наогул існуе тры (можна сказаць, ужо традыцыйныя) шляхі міграцыі ў Еўропу. Самы кароткі - міжземнаморскі шлях: з Паўночнай Афрыкі праз Італію. Затым балканскі, які праходзіць праз Турцыю і балканскія краіны, і ў апошнія тры гады пасля фактычнага закрыцця балканскага шляху абазначыўся шлях мігрантаў праз Беларусь.

Што не можа не выклікаць здзіўлення, дык гэта супярэчлівая пазіцыя кіраўніцтва Еўрасаюза, якая адрозніваецца ў адносінах да мігрантаў на кожным з гэтых шляхоў. Так, напрыклад, яшчэ нядаўна мы маглі бачыць у рэпартажах еўрапейскіх СМІ навіны, поўныя глыбокай спагады і шчырага суперажывання да гора і адчаю людзей, гатовых садзіцца ў ненадзейныя судны і плыць цераз Міжземнае мора насустрач сваёй "еўрапейскай мары". Сапраўднымі героямі ў гэтых рэпартажах былі прадстаўлены людзі, якія за свой кошт рыхтавалі судны, каб выратаваць мігрантаў, што церпяць бедства. Усіх жа праціўнікаў такога падыходу ці тых, хто проста заклікаў быць больш асцярожнымі ў такім заахвочванні міграцыі, рэпартажы еўрапейскіх мэйнстрымаўскіх медыя адназначна ганьбілі і абвінавачвалі ў ксенафобіі.

Балканскі шлях таксама асвятляўся ў спачувальным у адносінах да мігрантаў ключы. Чаго толькі варта публічная "лупцоўка" венгерскай журналісткі Петры Ласла ў 2015 годзе, якая ўдарыла мігрантку на граніцы паміж Венгрыяй з Сербіяй! Яе не толькі звольнілі з работы, але і абвінавацілі ў парушэнні грамадскага парадку і прысудзілі да трох гадоў выпрабавальнага тэрміну. Аднак шляхам доўгага і меркантыльнага гандлю з кіраўніцтвам Турцыі ў асобе яе прэзідэнта Эрдагана еўрапейцам удалося часткова закрыць балканскі маршрут міграцыі, па сутнасці, выплаціўшы Турцыі некалькі мільярдаў еўра адступных.

І што дзіўнага ў тым, што ўсе ўзрастаючыя міграцыйныя патокі знайшлі сабе новы маршрут праз Беларусь?

Але якое стаўленне да тых жа самых мігрантаў з тых жа самых краін мы бачым на граніцы з Беларуссю з боку пагранічнікаў Польшчы і краін Балтыі? Загароды, калючы дрот, сабакі, рэйды пагранічнікаў і так званых добраахвотных дружын, удары электрашокерамі, гумовыя (і не толькі) кулі, збіванне, здзекі і, у канчатковым выніку, гібель мноства людзей. Усе памятаюць польскага салдата Эміля Чэчку, які даваў паказанні аб фактах масавых расстрэлаў мігрантаў польскімі ваеннаслужачымі. Людзей, якія, можа, яшчэ сумняваюцца, я прашу паглядзець фільм-расследаванне журналістаў АТН "Нелюдзі", у якім сабраны шматлікія сведчанні відавочцаў - людзей, якім пашанцавала перажыць "дэмакратычны прыём бежанцаў" у краінах новай Еўропы.

Больш таго, 12 ліпеня Сейм Польшчы большасцю галасоў зацвярджае праект закона, які пашырае спектр легальнага прымянення зброі польскімі ваеннымі, паліцэйскімі і пагранічнікамі. Цяпер яны, не баючыся крымінальнага пакарання, могуць страляць па ўсіх, хто спрабуе перасекчы граніцу.

У сувязі з гэтым узнікае заканамернае пытанне: ці з'яўляецца практыка, якая прымяняецца цяпер Польшчай разам з краінамі Балтыі ў адносінах да нелегальных мігрантаў, агульнапрынятай у краінах ЕС? Так, палітыка Італіі, Іспаніі ці Францыі, як і Балканскіх краін, паказвае, што не. Ці ў курсе кіраўніцтва ЕС, як менавіта ставяцца да мігрантаў у Польшчы? Безумоўна, у курсе. Дык што гэта, калі не праяўленне палітыкі двайных стандартаў? Што гэта, як не крывадушная чалавеканенавісніцкая гульня на публіку? У Міжземным моры мігранты - правільныя, у Беларусі - няправільныя. Тых мы сустракаем клопатам і павагай, гэтых - дубінкамі і кулямі.

Дык у чым жа можа заключацца сапраўдная прычына такога праяўлення палітыкі двайных стандартаў? Як мне ўяўляецца, няшчасныя мігранты - гэта ўсяго толькі інструмент палітыкі для заходнееўрапейскіх фінансавых алігархій. Адны - прычына крывадушна пагуляць у міласэрнасць і філантропію, адначасова і падспудна разбураючы еўрапейскае грамадства, навадняючы яго мігрантамі. Іншыя мігранты - гэта прычына, ні больш ні менш, абвастрыць адносіны з ненавісным для польскіх праамерыканскіх улад беларускім рэжымам, адначасова навадніўшы прыгранічную тэрыторыю войскамі і насыціўшы яе адпаведнай ваеннай інфраструктурай.

Для саміх польскіх улад гэта лішні раз адчуць сваю значнасць, пабыць у цэнтры ўвагі, выбіць чарговае фінансаванне з еўрапейскіх бюджэтаў, ну і праславіцца тым самым апорай "цывілізаванага свету" на граніцы з "варварамі".

Але ці прынясе такая палітыка дабрабыт і спакой у краіны Еўрасаюза? Падзеі паказваюць, што не. Ужо з'явіўся ў межах нібыта адзінага ЕС унутраны пагранічны кантроль, які, хоць і супярэчыць заканадаўству ЕС, тым не менш прадаўжае сваё існаванне.

Варта звярнуць увагу, што сама па сабе Польшча не цікавіць мігрантаў у якасці краіны пастаяннага пражывання. Іх мэта - Германія, Францыя, Скандынавія або краіны Бенілюкса. Польшча ўсяго толькі транзітная зона. Але ўжо цяпер на тэрыторыю Польшчы Германія пачынае вяртаць мігрантаў, якія праніклі праз яе ўсходнюю граніцу. І што з імі будзе рабіць кіраўніцтва Польшчы?

Акрамя таго, такая крывадушная палітыка аслабляе і без таго хісткую пазіцыю еўрапейскіх дзяржаў у краінах Глабальнага Поўдня.

Прадаўжэнне жорсткай палітыкі польскіх улад у адносінах да мігрантаў бесперспектыўнае. Нягледзячы на ўсю крывадушнасць еўрачыноўнікаў, яны пад націскам міжнароднай грамадскасці вымушаны звяртаць увагу сваіх васалаў на неабходнасць прытрымлівацца пэўных рамак паводзін.

І вось 17 ліпеня камісар Савета Еўропы ў правах чалавека Майкл О'Флаэрці накіроўвае пісьмы прэм'еру-міністру Польшчы і старшыні Сената, у якіх выказвае занепакоенасць захаваннем правоў чалавека на граніцы з Беларуссю. У сваім пісьме прэм'еру камісар выказаў заклапочанасць паведамленнямі аб практыцы масавага вяртання людзей праз польска-беларускую граніцу, што супярэчыць абавязацельствам Польшчы ў рамках міжнародных абавязацельстваў па правах чалавека. Камісар таксама заклікаў Варшаву "забяспечыць, каб усе законы і практыка ў сувязі з сітуацыяй на граніцы Польшчы з Беларуссю адпавядалі стандартам Савета Еўропы ў галіне правоў чалавека".

Якім жа можа быць рэальнае выйсце з міграцыйнага крызісу для такой краіны, як Польшча? Перш за ўсё гэта адмова ад крывадушнасці, адзіныя падыходы ўнутры ЕС да абмежавання міграцыйных патокаў і галоўнае - выбудоўванне адкрытых, даверных адносін з Беларуссю, арганізацыя сумеснай работы, якая грунтуецца на ўзаемным даверы, паважанні правоў кожнага.

Ці гатова да гэтага сучаснае польскае кіраўніцтва? Чарговае пытанне, якое, на жаль, прадаўжае заставацца адкрытым.

БЕЛТА, 27 ліпеня 2024