Падчас штогадовага паслання народу і парламенту 19 красавіка Аляксандр Лукашэнка заявіў, што ў гэтым годзе ў Беларусі пройдуць парламенцкія выбары, у наступным — прэзідэнцкія. Пры гэтым ён прапанаваў правесці выбары ў парламент 7 лістапада. "Я яшчэ не вызначаўся па даце, але скажу, што, калі гэта прымальна па законе, у нас ёсць добрае свята — Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі, 7 лістапада, выхадны дзень", — сказаў ён. Лукашэнка яшчэ раз падкрэсліў: калі па законе гэта прымальна, то правядзенне выбараў у парламент варта арыентаваць на гэту дату.

Ярмошына звярнула ўвагу на тое, што прапанова правесці выбарчую кампанію ў афіцыйнае свята была агучана кіраўніком дзяржавы ўпершыню. "Гэта не супярэчыць закону. Нягледзячы на тое што ў Беларусі выбары заўсёды праходзяць у нядзелю, толькі ў дачыненні да выбараў прэзідэнта ёсць спецыяльны загад аб тым, што яны павінны праходзіць у нядзельны дзень, — патлумачыла кіраўнік ЦВК. — 7 лістапада — гэта выхадны дзень, ён не з`яўляецца днём, звязаным з нейкімі сакральнымі момантамі — я маю на ўвазе рэлігійнымі, калі можна было б казаць пра недарэчнасць правядзення выбараў".

Аднак, як лічыць Ярмошына, 7 лістапада няўдалая дата для прызначэння выбараў "у тым плане, што гэты дзень з`яўляецца першым у чарадзе доўгіх выхадных". "Гэта, цалкам магчыма, прывядзе да таго, што вельмі многія людзі будуць у гэты перыяд дзесьці адпачываць, можа быць, знаходзіцца за мяжой. І таму я проста баюся: гэты дзень няўдалы тым, што ён можа адмоўна адбіцца на яўцы выбаршчыкаў", — сказала старшыня ЦВК.

"І прэзідэнт жа не казаў адназначна пра 7 лістапада — ён казаў пра блізкую дату да гэтага дня. Таму Цэнтральная выбарчая камісія будзе ўносіць прапанову кіраўніку дзяржавы — мы лічым, што самай удалай у гэтым плане з`яўляецца дата 17 лістапада", — заявіла Ярмошына.

Яна таксама адзначыла, што да заявы Лукашэнкі падчас паслання народу і парламенту ёй не было вядома ні аб прапанаваным перыядзе, ні аб чарговасці будучых выбарчых кампаній (да паслання было невядома, якія выбары пройдуць у 2019 годзе, а якія ў 2020 годзе — прэзідэнцкія або парламенцкія.).

"Тое, што размова падчас звароту да народа і парламента можа пайсці аб выбарах, я меркавала і анансавала не раз у сваіх інтэрв`ю. Не таму, што нехта давёў да ведама. Але той самы чынавенскі вопыт і доўгі шлях маёй працы на гэтай пасадзе сведчаць пра тое, што ўсе галоўныя палітычныя заявы, як правіла, робяцца падчас канстытуцыйнага паслання", — патлумачыла Ярмошына.

"Паколькі гэта было надзённае пытанне, якое ўжо наспела, натуральна, я, як і іншыя, чакала, што падчас паслання прэзідэнт зробіць такую аб`яву. Таму гэта было для мяне навіной, але навіной чаканай", — адзначыла яна.

Ярмошына таксама паведаміла, што Лукашэнка не раіўся з ЦВК перад тым, як зрабіць такую заяву. "Прэзідэнт не раіцца з ЦВК з гэтай нагоды. Ён можа абмяркоўваць нейкія тактычныя моманты правядзення выбараў, але стратэгію ён заўсёды вызначае сам", — сказала яна.

Кіраўнік ЦВК адзначыла, што выбары павінны быць прызначаныя прэзідэнтам не пазней як за тры месяцы да даты іх правядзення, таму "пачатак ці сярэдзіна жніўня будзе пачаткам выбарчай кампаніі".

Ярмошына таксама падкрэсліла: правядзенне парламенцкіх выбараў не будзе лічыцца датэрміновым, нягледзячы на істотнае скарачэнне тэрміну паўнамоцтваў дэпутатаў дзейнага склікання.

Кіраўнік ЦВК неаднаразова падкрэслівала, што сумяшчэнне дзвюх выбарчых кампаній альбо правядзенне іх праз невялікі часавы прамежак у адзін і той жа год (згодна з заканадаўствам выбары дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў павінны прайсці не пазней за 10 верасня 2020 года, прэзідэнта — не пазней за 30 жніўня 2020-га) можа выклікаць моцную палітызацыю грамадства.

"Палітызацыя грамадства — гэта, напэўна, агульная фраза, хоць яна абсалютна праўдзівая. Таму што, сапраўды, усё грамадства будзе ўцягнута ў працэс абмеркавання кандыдатур. Спачатку — пры вылучэнні, затым — збор подпісаў і правядзенне шматлікіх мітынгаў. Гэта дэбаты, цалкам магчыма, гэта абмен абвінавачаннямі, як гэта бывае на працягу выбарчай кампаніі. І гэта заўсёды ўносіць палітычны раскол у сацыяльнае асяроддзе", — адзначыла Ярмошына.

"У любой дзяржаве існуе падзел уладаў. Кожная галіна ўлады з`яўляецца гарантыяй існавання астатніх. І парламент з`яўляецца гарантам стабільнасці грамадства ў перыяд правядзення выбараў прэзідэнта. У сваю чаргу кіраўнік дзяржавы гарантуе палітычна стабільную абстаноўку падчас правядзення выбараў у парламент. Вось гэтая сістэма ўзаемных гарантый і можа быць парушаная пры сумесным правядзенні дзвюх выбарчых кампаній. Мы павінны ў першую чаргу думаць пра бяспеку самога нашага грамадства і дзяржавы, калі вызначаем каляндар выбараў", — падкрэсліла старшыня ЦВК.

Пры гэтым яна звярнула ўвагу на тое, што "ў Канстытуцыі ідзе гаворка не пра датэрміновыя выбары, а пра датэрміновае спыненне паўнамоцтваў парламента". Артыкул 94 Асноўнага закона абвяшчае, што паўнамоцтвы Палаты прадстаўнікоў могуць быць датэрмінова спыненыя пры адмове ў даверы ўраду, выражэнні вотуму недаверу ўраду або двухразовай адмове ў дачы згоды на прызначэнне прэм`ер-міністра.

"Артыкул указвае падставы для датэрміновага спынення паўнамоцтваў парламента, але гэта з`яўляецца спецыяльным актам. Гэта значыць прэзідэнт павінен прыняць рашэнне, за пэўны тэрмін пракансультавацца з кіраўнікамі палат парламента і выдаць указ аб спыненні яго паўнамоцтваў. Нічога такога ў нас няма. Ніякага датэрміновага спынення паўнамоцтваў парламента не адбываецца. Але выбары, сапраўды, праходзяць раней за тэрмін", — канстатавала Ярмошына.

"Самая галоўная ўмова — каб выбары не праходзілі пазней за неабходны тэрмін, — дадала яна. — З аднаго боку, выбары датэрміновыя. Але паколькі не робяцца тыя дзеянні, якія прадпісвае артыкул 94 Канстытуцыі (не прымаюцца спецыяльныя рашэнні аб датэрміновым спыненні паўнамоцтваў парламента), гэтыя дзеянні пад гэту катэгорыю не падпадаюць".

Аляксей Аляксандраў, БелаПАН
Мінск, 30 красавіка 2019