«Проста хочацца легчы на рэйкі». Беларусы адкрыта пра цяжкасці жыцця за граніцай

У дакументальным фільме «Чужое неба» ў эфіры тэлеканала «Беларусь 1» паказалі гісторыі беларусаў, якія пасля падзей 2020 года выехалі за граніцу і сутыкнуліся там з цяжкасцямі.

34-гадовая Алена жыве ў Літве з канца мая 2023 года. Яна да гэтага часу чакае рашэння па прытулку. Раней жанчыне ў ім адмовілі. Зараз ідзе працэс абскарджання гэтага рашэння ў судзе. Бо яна не атрымала ў Літве афіцыйнага статусу, Алена ўвесь час сутыкаецца з цкаваннем.

«Я спрабавала ўладкавацца на працу, менавіта ў літоўскі калектыў, каб хутчэй і лепш вывучыць мову і інтэгравацца ў грамадства. Але я сутыкнулася з цкаваннем з боку літоўцаў. Ты можаш быць наколькі заўгодна каштоўным супрацоўнікам, за цябе не заступяцца, прыярытэт заўсёды будуць аддаваць літоўцу, нават калі ў яго ніжэй кваліфікацыя. Акрамя гэтага, не выконваюцца ўмовы па зарплаце. Вельмі лёгка падмануць такога супрацоўніка як я, абяцаць адны ўмовы, а выканаць іншыя. Ты нічога не зможаш з гэтым зрабіць, бо дагавор ты падпісваеш на літоўскай мове. Ты падпісваеш што даюць, а заробак там удвая ніжэйшы», — расказвае Алена.

У выніку яна вымушана працаваць неафіцыйна ў клінінгу. «Я не магу нічога адкладаць на пенсію. Мне ўжо амаль 35 гадоў і я не ўяўляю, што мяне чакае ў будучыні і як я змагу зарабіць хоць на нейкую пенсію. Таксама ў мяне няма медыцынскай страхоўкі. Хацелася б прайсці курсы літоўскай мовы, але мне цяжка ўмясціць іх у свой графік. У мяне няма стабільнага працоўнага дня. Я еду працаваць тады, калі мяне завуць. Або працуй і ў цябе будуць прадукты і адзенне, або вучы літоўскую мову і жыві пад мостам», — рэзюмуе Алена.

Жанчына дадае, што ў Літве спрабуе быць карысным сябрам грамадства, але гэтага аказваецца недастаткова. «Ты павінна быць яшчэ больш зручным членам грамадства. Проста хочацца легчы на рэйкі і назаўжды скончыць гэтую праблему. У мяне ёсць псіхолаг. Яна выцягвае мяне з гэтай ямы. Цяпер мы ўжо стабілізавалі мой стан», — расказвае яна.

Алена таксама ўспамінае, што звярталася па дапамогу асабіста да дырэктара офіса Freedom House ў Вільнюсе Віцісу Юрконісу. «Я больш не хачу мець зносіны з гэтай арганізацыяй. Ён са мной пагаварыў і знайшоў ува мне пагрозу нацыянальнай бяспецы Літвы. Я не хацела б, каб ён пра мяне што-небудзь чуў, бачыў, ведаў і неяк удзельнічаў у дапамозе мне. Па-першае, гэта немагчыма, таму што ў мяне пашпарт амаль скончыўся і я не ведаю, куды там можна ўклеіць гуманітарную візу. А па-другое, я лепш сяду ў беларускую турму, чым прыму дапамогу ад такога чалавека. Калі было цяжка, ён мяне проста дабіў. А цяпер ён дае інтэрв’ю, дзе расказвае, як беларусам тут крута», — дзеліцца жанчына.

З цяжкасцямі пасля выезду з Беларусі сутыкнулася і 22-гадовая Вераніка. У 2022 годзе яна прыехала жыць у Вільнюс. «У мяне не было грошай і я пісала ў розныя арганізацыі, прасіла дапамогі. Усе мне адказвалі, што ў іх цяпер няма магчымасці фінансава дапамагаць. За першыя паўгода ў Літве я змяніла сем кватэр. У адной з іх жылі сем чалавек. Мне даводзілася спаць на падлозе, часам без матраца», — расказала Вераніка.

Неўзабаве дзяўчына аказалася па вушы ў даўгах, а ў Вільнюсе не было ніякіх знаёмых, якія маглі б яе падтрымаць. У дадатку для знаёмстваў Вераніка пачала камунікаваць з літоўцам. Пасля інтымнай сувязі новы знаёмы пакінуў дзяўчыне 50 еўра. «Я сказала яму, што я не прастытутка. На што ён сказаў: не ў тваім становішчы вылузвацца. Я разумела, што мне вельмі патрэбныя гэтыя грошы, таму што ў мяне было даўгоў на 1,5 тыс. еўра», — расказала дзяўчына.

Пасля гэтага выпадку яна вырашыла, што зможа зарабіць такім чынам. «Аднойчы я пайшла ў клуб і чакала, што да мяне хтосьці падыдзе. Падышоў мужчына, мы сталі размаўляць. Ён прапанаваў паехаць да яго, на што я адказала, што гатовая за грошы. Мы паехалі да яго. Ён мне заплаціў. Так, на працягу двух-трох месяцаў я хадзіла ў клубы», — успамінае Вераніка. Пры гэтым здаралася, што мужчыны падманвалі яе і не плацілі.

«Мае суседкі далі мне грошай на псіхолага, таму што бачылі, што ў мяне былі нервовыя зрывы, я раптам пачынала плакаць, мне хацелася „парэзацца“. Я пайшла да псіхолага, з ім мы пачалі разбіраць мае праблемы. Яна мне дапамагае, каб я да гэтага (занятку прастытуцыяй.) не вярнулася. Літаральна тыдзень таму я ўладкавалася на працу афіцыянткай. Не ведаю, што будзе далей. Цяпер мне вельмі цяжка», — падкрэсліла дзяўчына. З-за высокіх коштаў на прадукты яна можа сабе дазволіць толькі грэчку з яйкамі, а пра забавы гаворкі наогул не ідзе.

Разам з мамай у 2024 годзе ў Вільнюс выехала 20-гадовая Таццяна. «У Літве ў мяне быў знаёмы, які тут жыў. Ён прытуліў нас на час у сваёй кватэры. У ёй ужо пражывалі тры чалавекі. Мы пачалі актыўна шукаць жыллё. Гэта аказалася цяжка, так як кошты на жыллё тут касмічныя, дэпазіт — 1,5 тыс. еўра. Мы не маглі афіцыйна працаваць. Працаваць неафіцыйна таксама было праблематычна праз няведанне літоўскай мовы. Мы падзараблялі, дзе была магчымасць: мылі посуд, падлогі. Я пайшла вучыцца ва ўніверсітэт. Бо ВНУ больш не дапамагае людзям, якія з’ехалі па палітычных прычынах — навучанне платнае, таксама вельмі вялікая сума, якую мы не можам сабе дазволіць. Мы пачалі прасіць у доўг, які будзем аддаваць», — адзначыла Таццяна.

Зараз для мамы дзяўчыны востра стаіць пытанне здароўя, таму што з-за цяжкай фізічнай працы ў яе пачаліся праблемы з суставамі. «У мяне таксама ёсць пытанне, звязанае са здароўем. У Беларусі я была на ўліку ў неўролага. Год таму мне сказалі, што ў мяне ў галаве пухліна з двух бакоў. Яна не злаякасная і ня дабраякасная, проста трэба ўвесь час сачыць за тым, каб усё было ў парадку. Медыкаментозна гэта нельга вылечыць, можна толькі прымаць абязбольвальныя з антыдэпрэсантамі. Таму што мы з’ехалі, курс абследавання я не скончыла. Калі я прыйшла ў паліклініку тут, то аказалася, што мая страхоўка не падыходзіць для таго, каб працягваць абследаванне і лячэнне. Нават платна я пакуль гэтага зрабіць не магу, бо патрэбная дзяржаўная страхоўка. Яна робіцца, толькі калі ты афіцыйна ўладкаваны на працу», — са слязамі на вачах расказвае Таццяна.

Учора ў Мінску прайшоў закрыты паказ фільма «Чужое неба». У ім расказваюцца гісторыі пра жыццё, побыт і працу беларусаў, якія па розных прычынах апынуліся за граніцай у эміграцыі.