Нягледзячы на ​​тое, што каляндарная зіма пачалася 1 снежня, а сінаптычная сёлета ў Беларусь прыйшла наогул у лістападзе, астранамічная зіма наступіць толькі 22 снежня.

Самая ж доўгая ноч у Беларусі ў 2023 годзе будзе працягвацца практычна 17 гадзін. Паводле падлікаў астраномаў, зімовае сонцастаянне настане з ночы 21 снежня па раніцу 22 снежня ў 05:27 па маскоўскім (супадае з мінскім) часе. Гэта самая доўгая ноч і самы кароткі дзень за год.

Дзень зімовага сонцавароту, даты якога залежаць ад зруху ў календары, адзначаецца практычна ва ўсіх сусветных культурах.

Таксама і ў беларускім фальклоры сонца – вялікае касмічнае Божае вогнішча. Захаваліся шматлікія ўяўленні нашых продкаў аб сонцы, як жывой істоце.

Старажытныя беларусы меркавалі, што сонца працуе ўвесь дзень з ранку да цямна, а ноччу адпачывае: "Сонейка рана падымаецца з-за зямлі і коціцца па небу на захад, каб потым увечары зайсці пад зямлю. Там яно адпачывае, а потым зноў падымаецца".

Часам у калядных песнях у сонцы бачылася ідэальная гаспадыня.

Ды наогул здаўна дзённае свяціла параўноўвалася з маці, бо заўсёды дорыць ласку і цеплыню: "Сонейка ніколі не злуе, яно заўжды ласкава пазірае ды хукае на ўсіх, як матка на сваіх дзетак".

Што ж датычыцца гаспадаркі, то з сонцам заўсёды атаясамліваўся круглы посуд і некаторыя народныя стравы – перш за ўсё, бліны – якія па форме і колеры нагадвалі дзённае свяціла.

"У народнай культуры беларусаў лічылася, што ў дзень зімовага сонцастаяння сонца памірае, а 25 снежня, калі дзень зноў пачынае пакрысе прыбываць, яно адраджаецца ізноў", - распавялі  этнографы.

З гэтай нагоды на вёсцы ў гэты дзень выконвалі так званы абрад пераварочвання, які ўвасабляў паварот сонца на вясну.

Так, этнографы сведчаць што гаспадары ўставалі рана раніцай, калі яшчэ зусім цёмна, ішлі ў хлеў і паварочвалі хатнюю жывёлу – асабліва кароў і коней – мордамі да дзвярэй.

Прысутнічала падобная "гаспадарская магія" і ў свірне, дзе раніцай змешвалі ды пераварочвалі збожжа дзеля будучага ўраджаю.

Колькі стагоддзяў таму людзі навучыліся складаць метэаралагічны прагноз, назіраючы за прыродай. Не абміналі гэтыя гаспадарскія назіранні і зімовае сонцастаянне.

З тых часоў да нашых дзён захаваліся пэўныя пагодныя прыкметы:

*калі у час захаду назіраюцца бледнае сонца і збіраюцца сіваватыя хмары, абавязкова заўтра будзе дождж;

*калі на сонцаварот свяціла чырванейшае і яснае, чым звычайна, а да таго і вецер вее ад усходу ці поўначы, – будзе моцны мароз;

*калі неба ноччу яснае, то і днём надвор’е будзе сонечным;

*чырвонае неба, калі сонца заходзіць, сведчыць аб надыходзячых маразах;

*з’яўляюцца на сонцаварот "слупы" каля сонца – хутка чакаць марознае надвор’е.

Sputnik Беларусь, 21 снежня 2023