У народзе кажуць: "Свая хатка, як родная матка". Быццам бы падцвярджаючы гэтыя словы, шпарка махаючы крыламі, вяртаюцца з выраю птушкі. Будуюць гнёзды гракі, неба поўніцца гусінымі пераклічкамі, і ўжо чуваць у полі звонкі галасок жаваранка.
Усё гэта напаўняе сэрца шчымлівай радасцю, бо вясну не стрымаць і наперадзе цёплае лета. Па павер’ях яго прыносіць на сваіх маленькіх крылцах шэранькі птах жаваранак у Саракі, якія ў народным календары адзначаюць 22 сакавіка. Лічыцца, што ў гэты дзень вылятае з цёплых краёў на радзіму сорак "выраяў" птушак.
Нават існавала прыкмета: калі ў гэты дзень убачыць вырай, які ляціць, то гэтаму чалавеку будзе шанцаваць ва ўсім. Мабыць, варта паехаць за горад, каб паўглядацца ў неба, прыхапіўшы з сабой абрадавае печыва ў выглядзе жаваранкаў.
Чароўны час
Самая вялікая падзея тыдня – вясновае раўнадзенства, якое сёлета адбылося 20 сакавіка, а побач з ім і Саракі. Гэта перыяд, калі ўсё аднаўляецца ў прыродзе, абуджаецца ад сну, адраджаецца нанава.
Як і ў многія іншыя народныя святы, на Саракі было прынята назіраць за надвор’ем. Лічылася, якая пагода на Саракі – такая застанецца і на 40 наступных дзён. Больш пільна назіралі за надвор’ем да 12 гадзін і лічылі: калі будзе пахмурна, то вясна будзе ранняя, а калі сонца, то наадварот. Калі ж гэты дзень быў марозны, то трэба было чакаць яшчэ сорак маразоў.
Таксама назіралі за паводзінамі жаваранка. Аглядаючы нівы, чалавек прыкмячаў:
*жаваранкі гуляюць – да добрага надвор’я,
*жаваранкі сядзяць, надзьмуўшыся – да навальніцы.
Саракі – чароўны час! Калісьці ў гэты дзень, калі не было снегу, дзяўчаты хадзілі ў лес гукаць вясну. Яны спявалі адмысловыя песні і перагукваліся паміж сабой. Паўсюдна было чутно:
"Вясна, вясына на калочку, не напрала на сарочку. Г-у-у!"
Сабе ў дапамогу клікалі жаваранка:
"Жавароначкі, прыляціце, цёпла лецейка прынясіце! Бо зімачка надаела, усе хлебчыкі пераела!"
А вось у Шумілінскім раёне (што на Віцебшчыне), на Саракі прыладжвалі арэлі і абавязкова гушкаліся. Лічылася, што такая традыцыя сустрэчы з вясной абавязкова дапаможа справіцца ўлетку з камарамі.
Наогул, гэты дзень поўны разнастайных абрадаў, і сярод іх пэўная колькасць абавязкова звязана з кулінарыяй!
"Гукаем вясну" на кухні
Бадай, асабліва прыкметным сярод іншых было выпяканне маленькіх булачак у выглядзе жаваранкаў у колькасці 40 штук, якія раздавалі дзецям. З гэткімі прысмакамі малыя беглі на вуліцу і там падкідвалі іх угару – клікалі вясну. А ў некаторых мясцовасцях у адну з булачак клалі запаветную манетку-"саракоўку" (у савецкія часы 20 капеек). Верылі, што каму яна дастанецца, таму будзе нейкае шчасце.
На Палессі ж аб традыцыі выпякаць абрадавае печыва казалі, што Саракі заўсёды бываюць у пост і таму ўся выпечка і іншыя стравы павінны быць адпаведныя:
"Саракі… гэта ўжо саўсім вясна, бо ўжэ прылятае з выр’я жаваранак. На саракі пякуць галушкі з прэснаго, а часамі й з кіслаго цеста. Гэто жаваранкі. Ядуць іх з сытою з мёду, бо гэто посны дзень" (паводле А. Сержпутоўскага, "Выбранае").
Sputnik, 22 сакавіка 2025
