Ён нарадзіўся 21 ліпеня (3 жніўня) 1902 года ў вёсцы Малое Гальцэва цяпер Талачынскага раёна Віцебскай вобласці Беларусі ў сялянскай сям'і. Скончыў Коханаўскую адзіную працоўную школу 2-й ступені ў 1924 годзе. Пачаў працоўную кар'еру з пасады тэхнічнага сакратара райкама камсамола ў вёсцы Коханава Аршанскай акругі. Праз паўгода стаў загадчыкам хаты-чытальні ў мястэчку Смаляны Коханаўскага раёна, а яшчэ праз год - загадчыкам палітасветы райкама камсамола, сакратаром райвыканкама і загадчыкам райаддзела народнай адукацыі ў Коханаве Аршанскай акругі. З 1926 года Ілья Паўлавіч член УКП(б), а потым і КПСС.
З 1929 года ён, скончыўшы Віцебскую абласную савецкую партыйную школу, удзельнічае ў партыйнай рабоце. З 1932 года Кожар сакратар Брагінскага, а потым першы сакратар Веткаўскага і Лоеўскага райкамаў КП(б)Б Гомельскай вобласці. З 1940 года Кожар займае пасаду адказнага сакратара газеты "Гомельская правда", а са студзеня 1941 года - сакратар па прапагандзе Гомельскага абкама КП(б)Б.
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны з ліпеня 1941 года. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў камуністычнага падполля і партызанскага руху ў Беларускай ССР, для гэтай мэты Кожар быў пакінуты ў нямецкім тыле пры адыходзе савецкіх войскаў. Падпольную дзейнасць пачаў у Ветцы, дзе некалі працаваў сакратаром райкама партыі. Тут ім было прынята рашэнне назначыць камандзірам партызанскага атрада ўпаўнаважанага Міністэрства нарыхтовак Мікалая Цуканава, а для падпольнай партыйнай работы пакінуць у вёсках Шарсцін і Вераб'ёўка Пятра Лосева і Івана Ганчарова. Для падпольнай работы і для партызанскіх дзеянняў у тыле ворага ён падабраў мужных і трывалых людзей. Было наладжана ваеннае абучэнне будучых партызан, падрыхтаваны канспіратыўныя кватэры, закладзены базы ў лясах. Давялося нямала папрацаваць над распрацоўкай тэхнікі канспіратыўнай сувязі: пароляў, водзываў, мянушак, кодаў, шыфраў. Усе іх трэба было запомніць, паколькі любы запіс, нават зашыфраваны, мог у далейшым аказаць дрэнную паслугу. Сам Ілья Паўлавіч цвёрда вырашыў не пакідаць вобласць і весці з ворагам барацьбу да пераможнага канца. У мінулым сын бедняка, выведзены на шырокую дарогу жыцця савецкай уладай, выхаваны Камуністычнай партыяй, ён не мог зрабіць інакш. У гэтым ён бачыў сваё грамадзянскае прызначэнне, свой абавязак.
У жніўні 1941 года Ілья Кожар быў назначаны сакратаром Гомельскага падпольнага абкама КП(б)Б. З лістапада 1942 года, калі ўзнікла неабходнасць у стварэнні штаба злучэння, а ў лясным масіве паміж вёскамі Хаткі Лоеўскага раёна і Амелькаўшчына Хойніцкага сканцэнтраваліся шэсць атрадаў - Гомельскі, Лоеўскі, Рэчыцкі, Жлобінскі, Буда-Кашалёўскі і Уваравіцкі, Кожар стаў камандзірам Гомельскага партызанскага злучэння.
Каб больш цесна падтрымліваць сувязь з камандаваннем партызанскіх атрадаў, ён перайшоў у Лоеўскі раён, дзе дзейнічаў атрад "За Радзіму". Атрад пачаў сваю баявую дзейнасць адразу, як толькі ў раён уступілі акупанты, сумесна з партызанамі атрада "Бальшавік" пачалі рабіць засады на шашэйных дарогах і знішчаць варожыя аўтамашыны. У лістападзе 1942 года партызаны атрада Кожара сустрэлі групу савецкіх войскаў, якія прызямліліся на парашутах. Дэсантнікі аказалі партызанам вялікую дапамогу ў авалоданні мінна-выбуховай справай, падзяліліся ўзрыўчаткай. Радыстка дэсантнай групы ўстанавіла сувязь атрада з Масквой.
Устрывожанае размахам баявых дзеянняў партызан гітлераўскае камандаванне ў канцы студзеня 1943 года кінула супраць іх амаль 30 тыс. салдат, якія рухаліся на фронт. Карнікі мелі артылерыю, танкі, самалёты. Гарматны абстрэл і бамбёжкі з паветра прадаўжаліся некалькі дзён. З 22 па 27 студзеня партызаны стрымлівалі націск праціўніка, робячы засады і мініруючы дарогі. Калі сітуацыя пагоршылася, вырашылі скрытна перадыслацыравацца. За ноч атрады прайшлі каля 30 км і раніцай наблізіліся да чыгуначнай лініі Гомель - Калінкавічы. Тут да іх данесліся гукі артылерыйскай кананады. Гэта фашысты наступалі на партызанскую базу. Яны не падазравалі, што яна даўно апусцела. У хуткім часе атрады прабіліся ў Акцябрскі раён.
З вясны 1943 года штаб злучэння Кожара знаходзіўся ў Рэчыцкім раёне. Сюды з Масквы дастаўлялася па паветры зброя, боепрыпасы і ўзрыўчатка. У ліпені 1943 года, калі пачалася Курская бітва, злучэнне Кожара атрымала дырэктыву Цэнтральнага штаба партызанскага руху аб нанясенні ўдараў па чыгуначных пуцях. Атрады выйшлі на адведзеныя ім участкі і толькі за адну ноч падарвалі амаль 1000 рэек, пусцілі пад адхон два варожыя эшалоны, знішчылі больш як 150 гітлераўскіх салдат.
Фашысцкае камандаванне вырашыла яшчэ раз правесці супраць партызан вялікую карную аперацыю. У раён Рэчыцы прыбылі дывізія СС і два палкі палявой жандармерыі. Партызаны злучэння Кожара занялі кругавую абарону на ўзлессі ў раёне вёскі Вузнаж. 13 чэрвеня тут распачаўся жорсткі бой. Ён скончыўся толькі ў дзевяць гадзін вечара пасля чарговай марнай спробы гітлераўцаў уварвацца ў размяшчэнне партызанскага лагера. На месцы таго бою ў вёсцы Вузнаж цяпер стаіць помнік-абеліск.
10 лістапада 1943 года пачалася Гомельска-Рэчыцкая наступальная аперацыя войскаў Беларускага фронту пад камандаваннем Ракасоўскага. Галоўны ўдар наносіўся на левым крыле фронту з плацдарма ля Лоева.
У ходзе аперацыі 65-я армія, узаемадзейнічаючы з 48-й, перарэзала дарогу Гомель - Калінкавічы, ахапіла з Захаду раён Рэчыцы, а злучэнне Ільі Паўлавіча Кожара перарэзала дарогу Азярышча - Горваль, перагарадзіўшы немцам шлях адыходу.
Доўгачаканым днём, 18 лістапада, Рэчыца была вызвалена, захоплены вялікія трафеі і шмат палонных. 20 лістапада партызаны злучэння Кожара вырашылі правесці парад у гонар вызвалення Рэчыцы. Месцам правядзення выбралі наваколле вёскі Вузнаж, дзе летам у жорсткім баі былі адбіты атакі перавышаючых сіл эсэсаўцаў. Гэты першы партызанскі парад у Беларусі быў, можна сказаць, рэпетыцыяй грандыёзнага партызанскага парада, які адбыўся ў Мінску праз некалькі месяцаў.
У хуткім часе партызанскае злучэнне Ільі Паўлавіча Кожара было расфарміравана, 6 тыс. партызан уліліся ў рады 1-га Беларускага фронту. Пастановай Савета Народных Камісараў СССР ад 16 верасня 1943 года нумар 1000 - аднаму з дзесяці камандзіраў партызанскіх фарміраванняў Беларускай ССР - Ільі Паўлавічу Кожару прысвоена воінскае званне "генерал-маёр".
Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 1 студзеня 1944 года за ўзорнае выкананне ўрадавых заданняў у барацьбе супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў і праяўленыя пры гэтым адвагу і геройства і за асаблівыя заслугі ў развіцці партызанскага руху ў Беларусі генерал-маёру Кожару Ільі Паўлавічу прысвоена званне Героя Савецкага Саюза з уручэннем ордэна Леніна і медаля "Залатая Звязда".Восенню 1945 года Ілья Кожар нарэшце вярнуўся да любімай сям'і ў Гомель, адкуль у хуткім часе разам яны ў сувязі з пераводам галавы сям'і на іншую работу пераехалі ў Мінск. Тут Ілья Кожар працаваў інструктарам ЦК, што было відавочным паніжэннем на пасадзе. І гэтаму былі свае прычыны. Пасля вызвалення Гомеля ён быў камандзіраваны ў Расію для збору харчовай дапамогі насельніцтву Беларусі, якое пацярпела ад вайны і акупацыі.
Вярнуўшыся з Масквы, ён з жахам выявіў, што прадукты харчавання з эшалонаў расцягваюцца чыноўнікамі па запісках высокага партыйнага функцыянера. Кожар, які не ўмеў мірыцца з несправядлівасцю, тут жа адправіў у Крэмль службовую запіску, адкуль яе перанакіравалі ў Цэнтральны камітэт партыі Беларусі. Гэты эпізод адбіўся на кар'еры Ільі Паўлавіча: тылавы функцыянер выкарыстоўваў любую магчымасць абылгаць Кожара. І кожны раз атрымліваў энергічны адпор ад яго сабратаў па зброі, якія ведалі аб цвёрдасці і сумленнасці камандзіра.
У 1947-1963 гадах Ілья Кожар быў дырэктарам Рэспубліканскай партыйнай школы пры ЦК КПБ, якая ў 1956 годзе перайменавана ў Мінскую Вышэйшую партыйную школу. Член ЦК КПБ у 1952-1958 гадах і 1960-1961 гадах, з 1961 года - член Рэвізійнай камісіі КПБ, а з 1963 года яе старшыня. Некаторы час працаваў выкладчыкам гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Выбіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР 3-5 і 7-га скліканняў.
Памёр Ілья Паўлавіч Кожар 13 кастрычніка 1967 года. Пахаваны ў Мінску.
Узнагароджаны двума ордэнамі Леніна, ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга, медалямі "Партызану Айчыннай вайны" 1-й (1943) і 2-й (1946) ступеняў, іншымі медалямі.
Памяць
Мемарыяльная дошка ўстаноўлена на будынку былой Мінскай Вышэйшай партыйнай школы. Імем Ільі Паўлавіча Кожара названы вуліца ў Гомелі і Коханаўская школа Талачынскага раёна Віцебскай вобласці Беларусі.
БЕЛТА, 18 чэрвеня 2014
Кoличество переходов на страницу: 596
| Версия для печати | Сообщить администратору | Сообщить об ошибке | Вставить в блог |
