Deksametazon. Lek, który pomaga chorym na COVID-19, ale może też zwiększać ryzyko zakażenia koronawirusem

- Osoby, które zaszczepiły się przeciw COVID-19 i przyjmują deksametazon, mogą nie wytworzyć przeciwciał po szczepieniu. Lek bowiem blokuje układ immunologiczny pacjenta - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie dr Leszek Borkowski. Co ciekawe, chodzi o ten sam lek, który podawany jest osobom hospitalizowanym z powodu zakażenia koronawirusem.

Z przeprowadzonych badań klinicznych, których wyniki zostały przedstawione na konferencji Society for Endocrinology w Edynburgu wynika, iż podanie deksametazonu korzystnie wpłynęło na pacjentów, którzy wymagali hospitalizacji i leczenia za pomocą respiratora z powodu koronawirusem SARS-CoV-2. Lek pomógł chorym walce z ciężkim przebiegiem COVID-19. W przypadku tych osób liczba zgonów zmniejszyła się prawie o jedną trzecią.

Deksametazon to syntetyczny hormon steroidowy - glikokortykosteroid. Lek działa przeciwzapalnie, przeciwalergicznie oraz immunosupresyjnie. Badania wskazują, że związek ten, jeśli chodzi o działanie przeciwzapalne, jest 30-krotnie silniejszy niż hydrokortyzon i blisko 6,5-krotnie silniejszy niż prednizon.

Do tej pory był stosowany przede wszystkim w leczeniu chorób reumatycznych, przy niedoczynności nadnerczy, w ciężkich napadach astmy, w przewlekłym nieżycie oskrzeli oraz w schorzeniach autoimmunologicznych, w których organizm atakuje własne tkanki. Mechanizm jego działania opiera się na hamowaniu lub pobudzaniu ekspresji genów, które mają związek z procesami zapalnymi i immunologicznymi, które toczą się w organizmie.

- Mamy ponad 80 tys. zgonów w Polsce z powodu zakażenia koronawirusem. Glikokortykosteroidy podajemy chorym od początku pandemii. Te produkty lecznicze pomagają niektórym pacjentom z COVID-19. Dobrze, że mamy dużą gamę środków. Glikokortykosteroidy mogą występować w różnych postaciach farmaceutycznych. Jako leki wziewne, doustne, donosowe, dożylne oraz w postaci maści. Dzięki temu leczenie dobieramy do indywidualnych potrzeb pacjenta - opowiada dr Borkowski, były prezes Urzędu Rejestracji, współautor sukcesu harmonizacji leków, konsultant ds. rynku leków amerykańskich funduszy inwestycyjnych, członek zespołu doradczego przy Agencji Rządu Francuskiego, farmakolog kliniczny ze Szpitala Wolskiego w Warszawie.

- Deksametazon to bardzo silny lek, który jest wydawany na receptę. Powinien go przepisać lekarz. Chorzy nie mogą go przyjmować na własną rękę. Lek obniża odpowiedź immunologiczną organizmu. Dlatego należy podać go zakażonemu pacjentowi w odpowiednim momencie - dodaje.

Według dra Borkowskiego, glikokortykosteroidy hamują zarówno wczesną, jak i późną odpowiedź immunologiczną. Długotrwałe stosowanie osłabia naturalną odporność organizmu (działanie immunosupresyjne), co sprawia, że pacjent jest bardziej podatny na wszelkiego typu infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe.

- W naszym organizmie podczas pierwszego etapu zakażenia COVID-19 znajdują się wirusy, które utrzymują się przez 7-10 dni. Nie należy wówczas przyjmować deksametazonu. Połączenie leku z atakującymi pacjenta wirusami negatywnie wpłynie na funkcjonowanie jego organizmu. Po 7 dniach może zacząć się burza cytokinowa - mówi dr Leszek Borkowski.

- Deksametazon można podać podczas kolejnego etapu rozwoju COVID-19, gdy w organizmie nie ma już wirusów. Pozostają w nim jedynie zmiany, które zaszły w wyniku kontaktu z mikroorganizmem. Jest to tzw. odpowiedź autoimmunologiczna organizmu pacjenta. To sytuacja, w której nasze komórki sa traktowane przez układ immunologiczny jako obce. Dochodzi wówczas do wojny pomiędzy układem immunologicznym a komórkami pacjenta. W konsekwencji pacjent umiera - dodaje.

Zdaniem dra Leszka Borkowskiego, zażywanie deksametazonu, nie uchroni nas przed zakażeniem. Dlatego każdy z nas powinien przestrzegać zasad bezpieczeństwa podczas pandemii. Należy szczepić się, prawidłowo nosić maseczkę, unikać kontaktów społecznych oraz zachowywać dystans.

Z przeprowadzonych badań wynika, że choć zażywanie deksametazonu skutecznie zmniejsza liczbę zgonów związanych z COVID-19, to może powodować powikłania przypominające cukrzycę.

- Deksametazon jest silnym lekiem, który zwiększa poziom cukru we krwi. Powoduje to zagrożenie dla zdrowia i życia cukrzyków. Wszystko zależy od tego, jak długo i w jakich dawkach pacjenci biorą lek. Jeśli zażywają go przez pół roku, to muszą się liczyć z indukcją cukrzycy. Natomiast jeśli wezmą trzy tabletki deksametazonu w szpitalu, to nic im się nie stanie - wyjaśnia dr Leszek Borkowski.

Według dra Leszka Borkowskiego każdy lek dopuszczony do obrotu jest skuteczny i dobrej jakości. Deksametazon stosowany zgodnie z zaleceniami lekarza jest bezpieczny dla pacjenta.

- Jeśli lek jest nadużywany lub źle podany, to staje się trucizną, która doprowadza do problemów zdrowotnych. Deksametazon nie może być podawany osobom, które mają uczulenie na lek. Są osoby, które źle reagują na glikokortykosteroidy. Dlatego nie można im podawać deksametazonu. Wszystko dlatego, że lek może stanowić zagrożenie dla ich życia - mówi dr Borkowski.

Dr Borkowski ostrzega, że chociaż pacjentom przyjmującym kortykosteroidy można podawać szczepionki uzyskane drogą biogenetyki, czyli takie które są dostępne w zwalczaniu SARS-CoV-2, to osoby, które zaszczepiły się przeciw COVID-19 i przyjmują deksametazon, mogą nie wytworzyć przeciwciał po szczepieniu. Lek bowiem blokuje układ immunologiczny pacjenta.

Według dra Borkowskiego, glikokortykosteroidy mogą też zwiększać podatność na zakażenia oraz maskować niektóre objawy infekcji.

- W czasie zażywania kortykosteroidów może występować zmniejszona odporność i niezdolność do ograniczania rozwoju zakażenia. Stosowanie kortykosteroidów w monoterapii lub w połączeniu z innymi preparatami immunosupresyjnymi, zmniejszającymi odporność komórkową, humoralną lub wpływającymi na czynność białych krwinek, może mieć związek z występowaniem zakażeń patogenami, takimi jak: wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki lub pasożyty. Ryzyko występowania zakażeń zwiększa się wraz ze zwiększeniem dawki kortykosteroidów - podsumowuje dr Leszek Borkowski.

AbcZdrowie, 23 listopada 2021