Мароз санкцыям перашкода: вайна Літвы і Польшчы з БелАЭС скончылася купляй апілак у Мінска

Энергетычны крызіс вымусіў краіны "перыферыі" ЕС павялічыць закупкі драўняных адходаў у Беларусі, нягледзячы на ўводзімыя супраць гэтай краіны санкцыі і паказальную адмову ад паставак энергіі з БелАЭС, піша Baltnews.

Барацьба за незалежнасць ад расійскага газу скончылася для большасці краін Усходняй Еўропы не толькі стратамі, але і амаль бязвыхаднай сітуацыяй у энергетыцы. Асабліва гэта стала прыкметна восенню 2021 года, калі цэны на газ на спотавых рынках Еўропы пачалі біць рэкорды.

У Вялікабрытаніі банкруцтва энергетычных кампаній стала ўжо амаль масавай з'явай. З пачатку верасня пра свой выхад з рынку заявілі ўжо больш за 10 такіх карпарацый. У краіне з мацнейшай эканомікай Еўропы таксама праблемы: буйнейшы энергетычны канцэрн Германіі E.ON паведаміў, што больш не заключае дагавораў з канечнымі спажыўцамі на пастаўкі газу з-за росту цэн на яго.

Зразумела, у такой сітуацыі вырашаць праблемы "перыферыі" ЕС ніхто не збіраецца. Пры гэтым краіны, якія адмовіліся ад доўгатэрміновых кантрактаў з "Газпрамам", знаходзяцца ў асабліва цяжкім становішчы. Сённяшні крызіс пагражае ўжо не толькі перабоямі з электраэнергіяй, але і зрывам ацяпляльнага сезона.

Літва і Польшча знайшлі нестандартнае выйсце з гэтай сітуацыі - пачалі закупляць у Беларусі драўняныя пелеты. Атрымліваецца, атамную энергію адтуль закупляць нельга, а драўняныя адходы - можна.

Краіны Балтыі даўно змагаюцца з беларускай атамнай энергіяй. З самага пачатку Літва, Латвія і Эстонія патрабавалі не адпраўляць у іх краіны электрычнасць з гэтай краіны па БРЭЛЛ (энергакальцо, што аб'ядноўвае Беларусь, Расію, Эстонію, Латвію і Літву.). Як можна аддзяліць пэўнае паходжанне электрычнасці ў рамках адзінага энергакальца, у Прыбалтыцы не ўдакладнілі. У выніку ўсе проста зрабілі выгляд, што выхаду з БРЭЛЛ да 2025 года будзе дастаткова, а пакуль можна проста прыкінуцца, што беларуская энергія сама не захоча трапляць у Літву, Латвію і Эстонію.

Дзякуючы "антыастравецкаму" закону Літва абмежавала паступленні электрычнасці з БелАЭС у краіны Балтыі ў верасні 2021 года. Гэтай ініцыятывай яна яшчэ мацней знізіла пастаўкі і паглыбіла крызіс у краіне. У выніку балтыйскай краіне ўсё ж давялося звярнуцца да Беларусі і пачаць закупкі, праўда, крыху іншага энерганосьбіта - драўняных пелет.

У прэс-службе Беларускай універсальнай таварнай біржы (БУТБ) паведамілі, што ў 2021 годзе прайшлі буйнейшыя экспартныя таргі пелетамі. У час гэтай сесіі было заключана шэсць здзелак на суму амаль 1,2 млн еўра. Асноўнымі пакупнікамі сталі Літва, Польшча і Данія.

Гэта гандлёвая пляцоўка працуе з вясны 2020 года. Мяркуючы па заявах прэс-службы БУТБ, у ходзе экспартных біржавых таргоў у мінулым годзе было рэалізавана піламатэрыялаў і драўнянай дранкі на агульную суму 16,4 млн еўра. Тады больш за палавіну ўсіх лотаў выкупілі Літва і Эстонія. Аднак да гэтага часу здзелкі мелі нерэгулярны характар, а аб'ёмы продажаў былі невялікімі.

Восенню 2021 года з-за рэкордных цэн на газ попыт на драўняныя пелеты моцна ўзрос. Толькі за 9 месяцаў бягучага года паказчык продажаў перасягнуў колькасць экспартных матэрыялаў за 2020-ы. Прычым у бягучым годзе больш за ўсё беларускіх драўняных адходаў закупілі Літва і Польшча.

Літоўскі палітолаг Вадзім Валавой адзначыў, што такія закупкі ў першую чаргу пачалі прыватныя кампаніі. Прычына простая - узнік попыт, прычым як сярод насельніцтва, так і сярод самакіраванняў, якія выкарыстоўваюць альтэрнатыўнае паліва і драўняныя адходы. У гэтай сітуацыі няма нічога дзіўнага. Закупкі драўняных пелет з Беларусі будуць прадаўжацца, пакуль спажывецкі рынак гэтага патрабуе.

Вадзім Валавой лічыць, што сёння ўлады Літвы змагаюцца з наступствамі той праблемы, якую самі ж і стварылі. Цяпер выбраны метад замарозкі тарыфаў, разбіцця плацяжоў на некалькі гадоў. Аднак адмова ад таннай энергіі і вуглевадародаў - гэта быў свядомы выбар кіраўніцтва краіны. Адпаведна, цяпер трэба прымаць меры, каб вырашаць узнікаючыя праблемы.

Нагадаем, Літва і Польшча актыўна пашыралі ідэю ўводу новых антыбеларускіх санкцый. Прычым гэтыя абмежавальныя меры маглі закрануць і дрэваапрацоўчую прамысловасць краіны. Цяпер гандаль драўняным палівам не знаходзіцца пад санкцыямі, але ўлады Беларусі самастойна абклалі лесаматэрыялы і прадукцыю дрэваапрацоўкі вывазнымі мытнымі пошлінамі. Згодна з указам Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі, гэта неабходна для прадухілення дэфіцыту лесаматэрыялаў і прадукцыі дрэваапрацоўкі. Але польскія і літоўскія кампаніі не спыняюць нават пошліны.

Улады Польшчы таксама знаходзяцца ў вельмі цяжкім становішчы. Цэны на газ дасягнулі рэкордных адзнак якраз у той момант, калі Еўрапейскі суд увёў штодзённы штраф у памеры 500 тыс. еўра, практычна забараніўшы здабычу вугалю на шахце "Тураў". Таксама Польшча не збіраецца прадаўжаць з "Газпрамам" кантракт на пастаўку расійскага газу, які дзейнічае да 31 снежня 2022 года.

На фоне энергетычнага крызісу ў свеце становішча ўсходнееўрапейскай краіны здаецца амаль бязвыхадным. Расійскі газ Варшава плануе замяніць нарвежскім, які будзе праходзіць па трубаправодзе Baltic Pipe. Праблема толькі ў тым, што яго трэба спачатку дабудаваць і запусціць. Работы на гэтым аб'екце неаднаразова прыпыняліся. На гэты час здача трубаправода назначана на 1 кастрычніка 2022 года, але што будзе, калі будаўніцтва зноў прыпыняць? Польшча застанецца без газу.

Менавіта таму сёння ўсходнееўрапейская краіна выкарыстоўвае любыя магчымасці, асабліва калі размова ідзе аб альтэрнатыўных крыніцах энергіі. Палітолаг, эксперт па Польшчы Станіслаў Страмідлоўскі расказаў у гутарцы з Baltnews, што дрэнныя палітычныя адносіны амаль ніколі не перашкаджалі бізнесу выходзіць на дзелавыя кантакты з той ці іншай краінай.

"У 2015 годзе, калі да ўлады прыйшла партыя "Права і справядлівасць", адносіны з Масквой моцна пагоршыліся. Але гэта не перашкаджала краіне закупляць вугаль у Расіі, таму што ён банальна таннейшы і даступнейшы, чым альтэрнатывы з іншых дзяржаў. Больш таго, Польшча біла рэкорды па закупках расійскага вугалю. Такая сітуацыя нават раздражняла фермераў краіны, якія заяўлялі, што не трэба купляць расійскі вугаль, пакуль Масква не адменіць прадуктовае эмбарга. Але санкцыі не адмянілі, польскія яблыкі ў Расію не вярнуліся, а Варшава як купляла вугаль у Масквы, так і купляе", - нагадаў эксперт.

Ён падкрэсліў, што ў гарадах Польшчы не заўсёды ёсць цэнтралізаванае цеплазабеспячэнне. Вечная праблема Кракава ў тым, што як толькі настае ацяпляльны сезон, горад акунаецца ў смог. Ацяпляюць усім, чым хочаце. Прычым гэта было і мінулыя гады, калі цэны на газ былі стабільнымі або нізкімі. Цяпер жа сітуацыя яшчэ горшая. Польскія муніцыпалітэты штогод фармуюць камісіі, якія правяраюць, чым менавіта ацяпляюць у дамах, і сочаць за экалагічнымі нормамі, але сёлета іх будуць адганяць "віламі".

"Цяпер імкліва растуць цэны на электраэнергію, газ, нават бензін стаў даражэйшы. Польшчу чакае вельмі цяжкая зіма", - адзначае Станіслаў Страмідлоўскі. Менавіта таму польскія кампаніі закупляюць беларускія пелеты, нягледзячы на санкцыі супраць Беларусі. "Ім проста няма куды дзявацца", - рэзюмаваў эксперт.

19 кастрычніка 2021, Мінск
БЕЛТА