Чаму Германію ахапіў сістэмны крызіс?

У Германіі транспартны калапс. Чыгуначнікі краіны зноў праводзяць забастоўку — ужо чацвёртую з лістапада. Эканамісты папярэджваюць, што канфрантацыя паміж уладамі і чыгуначнікамі можа каштаваць Германіі больш за мільярд еўра, паведаміла BBC. Гэта самы зацяжны індустрыяльны канфлікт у гэтай сферы за ўсю сучасную гісторыю краіны. Машыністы патрабуюць павышэння заробкаў і скарачэння працоўных гадзін. Цяпер яны будуць баставаць шэсць дзён. Мінулы раз — у пачатку студзеня — акцыя працягнулася тры дні. Улады Германіі называюць дзеянні чыгуначнікаў разбуральнымі і неразумнымі. Міністэрства транспарту папярэджвае, што забастоўка такой працягласці пагражае поўнасцю паралізаваць траспартнае злучэнне. Пратэсная хваля накрыла Германію — апроч чыгуначнікаў працягваюць баставаць фермеры, дальнабойшчыкі. Чаму краіну, якую раней лічылі «лакаматывам» еўрапейскай эканомікі, ахапіў сістэмны крызіс, да чаго прывядзе такая сітуацыя?

Кіраўнік аддзела макраэканомікі і эканомікі Кёльнскага інстытута эканамічных даследаванняў Міхаэль Грэмлінг заявіў, што нямецкую эканоміку чакае чарговы сур’ёзны ўдар. Паводле яго слоў, разам з вайной на Блізкім Усходзе, якая паўплывала на міжнароднае суднаходства, самая працяглая забастоўка машыністаў цягнікоў у гісторыі Германіі непазбежна нанясе вялізныя страты. «Страйк менавіта ў гэтым сектары лагістыкі — вельмі балючы момант. З-за вайны на Блізкім Усходзе мы адчуваем значныя цяжкасці ў сусветным суднаходстве, караблям даводзіцца падарожнічаць даўжэй. Гэтыя судны прыбываюць у гавані пазней, іх неабходна як мага хутчэй разгружаць і адпраўляць грузы далей, каб пазбегнуць затрымак, як гэта было ў часы ковіду. Тавары, якія мы самі вырабляем, таксама неабходна дастаўляць да міжнароднага марскога транспарту», — растлумачыў BBC эканаміст.

Па словах спецыялістаў, адна шасцідзённая забастоўка значна горшая, чым дзве акцыі па тры дні.

І хоць сама па сабе яна не стане прычынай рэцэсіі, аднак будзе мець доўгатэрміновы разбуральны эфект для эканомікі Германіі, якая і без таго патраціла шмат свайго рэсурсу на фоне сусветных падзей апошняга часу. Аня Брукер, прадстаўніца Deutsche Bahn, галоўнага аператара чыгунак Германіі, адзначыла, што грузавыя перавозчыкі, якія ўдзельнічаюць у забастоўцы, сярод іншага, абслугоўваюць электрастанцыі і нафтаперапрацоўчыя заводы. «Deutsche Bahn Cargo зробіць усё магчымае, каб засцерагчы ланцужкі паставак, але перабоі, на жаль, непазбежныя», — сказала яна.

Серыя забастовак арганізавана найбуйнейшым прафсаюзам чыгуначнікаў Германіі GDL. Страйк таксама закрануў пасажырскі транспарт — гарадскі і міжгародні. З лістапада мінулага года, калі машыністы першы раз пакінулі свае працоўныя месцы, сотні тысяч чалавек былі вымушаны змяняць свае планы і шукаць альтэрнатыўныя спосабы перамяшчэння. Кіраўнікі галіны падлічылі, што забастоўка абыдзецца найбуйнейшай эканоміцы Еўропы, якая нядаўна ўпала ў рэцэсію, прыкладна ў 100 мільёнаў еўра ў дзень, і папярэдзілі аб значнай шкодзе для рэпутацыі, якую забастоўка нанясе нямецкаму бізнесу.

Перагаворы паміж GDL і Deutsche Bahn зайшлі ў тупік летась напрыканцы лістапада. GDL заклікае скараціць працоўны тыдзень супрацоўнікаў з 38 да 35 гадзін без зніжэння заработнай платы. Яны таксама патрабуюць дадатковых выплат работнікам, а таксама фінансавання для кампенсацыі інфляцыі, якое можа быць перагледжана пасля заканчэння 12 месяцаў. У той жа час кампанія гатова выплаціць толькі аднаразовую прэмію і павысіць заробак на 11 працэнтаў на 32 месяцы. Але тупік у перагаворах, у дадатак да крызісу кошту жыцця, толькі ўзмацніў незадаволенасць кіраўніцтвам Германіі, што ў далейшым, магчыма, таксама паўплывае на вынікі надыходзячых ключавых рэгіянальных выбараў, якія адбудуцца восенню.

Нямецкая кіруючая кааліцыя сустрэла 2024-ы ў глыбокім крызісе. Рэйтынгі няўхільна зніжаюцца, давер насельніцтва да канцлера Олафа Шольца падае. На фоне масавых пратэстаў узмацняецца раскол не толькі паміж грамадствам і ўладамі, але і ў кіруючых вярхоў. Не выключана, што кааліцыя не дацягне да чарговых парламенцкіх выбараў у 2025-м, адзначае РІА «Новости». Паводле студзеньскага апытання Інстытута даследавання грамадскай думкі ІNSA, тры чвэрці немцаў незадаволены федэральным урадам. Гэта найгоршы паказчык з моманту яе прыходу да ўлады.

Як вядома, пасля парламенцкіх выбараў у 2021-м большасць ніхто не атрымаў, таму прыйшлося заключаць хісткі саюз. У выніку ўзнік «святлафор»: чырвоны — Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі (СДПГ), жоўты — Свабодная дэмакратычная партыя (СвДП) і, зразумела, «Зялёныя». Канцлерам стаў Олаф Шольц ад СДПГ. Роберт Хабек («Зялёныя») заняў пасаду віцэ-канцлера, Крысціян Лінднер ад свабодных дэмакратаў — міністра фінансаў. Але менавіта Шольцам асабліва незадаволены немцы — паводле апошніх апытанняў, супраць яго выказаліся 72 працэнты рэспандэнтаў.

Кааліцыя безумоўна падтрымлівае кіеўскі рэжым і адрозніваецца вельмі жорсткай антырасійскай рыторыкай. Праціснула закон аб прынцыповай адмове Германіі ад выкапнёвага паліва, адзначае еўрапейская прэса. І ўвогуле шмат надавала ўвагі экалагічнаму парадку дня. Гэта ў рэшце рэшт выклікала пытанні. Федэральны канстытуцыйны суд прызнаў неправамерным расходаванне 60 мільярдаў еўра, выдзеленых на пераадоленне наступстваў пандэміі, але патрачаных на «зялёныя» праекты. Ну а скарачэнне субсідый на дызельнае паліва для аграрыяў абярнулася масавымі пратэстамі.

Да фермераў далучыліся чыгуначнікі, якія аб’явілі агульнанацыянальны страйк. А рыбаловы заблакавалі порт Бюзум. Урад паабяцаў саступкі. Але, напрыклад, Лінднера, які выступіў на акцыях у Берліне, асвісталі, прапанаваўшы «прыбрацца». Гэта значыць, выбаршчыкі абураюцца ўжо не толькі Шольцам — усім «святлафорам».

А рэйтынг правай партыі «Альтэрнатыва для Германіі» (АдГ) — стабільна большы за 20 працэнтаў. Ёй прадказваюць перамогу на мясцовых выбарах у трох рэгіёнах краіны ў верасні. «Гледзячы на гэтыя вынікі, кожны палітык-„святлафор“ павінен спалохацца», — адзначае выданне Bіld am Sonntag, якое заказвае даследаванні ў ІNSA. «Гэта сапраўды драматычна», — прызнаўся супрацоўнік інстытута Герман Бінкерт, каментуючы яшчэ снежаньскае апытанне. У той жа час, на яго думку, падзенне папулярнасці «святлафора» было непазбежным.

Сапраўды, ключавыя інтарэсы ў іх розныя. СДПГ арыентуецца на агульнапрынятыя дэмакратычныя свабоды і сацыяльныя абавязацельствы. СвДП клапоціць у першую чаргу тое, як пазбегнуць знешніх пазык, асабліва пасля судовага вердыкту, вынікам якога стала шматмільярдная дзірка ў бюджэце. А «Зялёныя», само сабой, змагаюцца з глабальным пацяпленнем і выкапнёвым палівам.

«Давер да ўрада звычайна падае, калі рашэнні прымаюць неадэкватна, — звярнуў увагу федэральны прэзідэнт Германіі Франк-Вальтэр Штайнмаер у інтэрв’ю газеце Suddeutsche Zeіtung. — Або адбіваюцца ўнутраныя рознагалоссі, інфармацыя аб якіх даходзіць да шырокай публікі». Мясцовыя палітолагі з ім згодны. «Там так шмат промахаў і памылак, — разважае Уршуля Мюнх, дырэктар Акадэміі палітычнай адукацыі ў Баварыі. — І пасля кожнай няўдачы партнёры па кааліцыі гавораць: «Гэта не я, гэта іншыя».

У «святлафоры» гэта таксама разумеюць. «Дух, які ў нас быў спачатку, знікае, — прызнаўся намеснік лідара СвДП Вольфганг Кубіцкі. — Цэнтрабежныя сілы могуць настолькі ўзмацніцца, што кааліцыя не пратрымаецца да выбараў 2025-га». На гэтым фоне вяртаецца папулярнасць да Хрысціянска-дэмакратычнага саюза (ХДС). Рэйтынг — ужо за 30 працэнтаў. Шэрагі СДПГ тым часам радзеюць. З моманту абрання Шольца — мінус 30 тысяч. І адмоўная дынаміка пастаянная. Затое да акцый пратэсту ў краіне ставяцца з разуменнем. Паводле апытання інстытута Forsa, 81 працэнт рэспандэнтаў спачувае забастоўшчыкам, дзве трэці лічаць, што субсідыі на дызельнае паліва трэба аднавіць. Пры гэтым амаль палова апытаных выказала гатоўнасць далучыцца да антыўрадавых выступленняў.

Не выключана, што колькасць незадаволеных будзе расці. Асабліва на фоне эканамічных правалаў. Федэральнае статыстычнае агенцтва краіны паведаміла, што ў мінулым годзе эканоміка спрацавала ў мінус. ВУП Германіі знізіўся на 0,3 працэнта — упершыню з 2020 года. Такім чынам, краіна завяршыла год рэцэсіяй. «Агульная эканамічная дынаміка ў Германіі пагоршылася ў 2023 годзе ва ўмовах, якія характарызуюцца шматлікімі крызісамі», — заявіла прэзідэнт статыстычнага агенцтва Рут Бранд. Паводле яе слоў, спад эканомікі адбываўся ва ўмовах высокай інфляцыі, росту працэнтных ставак і зніжэння попыту як унутры краіны, так і за яе межамі. На тое, што сёлета найбуйнейшая эканоміка Еўропы нагоніць, спадзявацца не даводзіцца.

На фоне крызісаў, якія сталі хранічнымі, брытанская газета Tіmes апублікавала артыкул, у якім заявіла аб «змрочных настроях» у Германіі і «трывожных паралелях з эпохай Веймарскай рэспублікі». «Краіна сутыкаецца з беспарадкамі, эканамічнымі цяжкасцямі і ўздымам правых настрояў. Шольц стаў самым непапулярным канцлерам за ўсю сучасную палітычную гісторыю Германіі. Кіруючая кааліцыя пакутуе ад памылак, якіх можна было б пазбегнуць, як, у прыватнасці, з прыняццем вельмі непапулярнага законапраекта аб аснашчэнні хатніх гаспадарак цеплавымі помпамі замест традыцыйных відаў ацяплення. Яна пакутуе ад грамадскіх рознагалоссяў і нясе адказнасць за найгоршыя эканамічныя паказчыкі сярод усіх краін G7», — канстатавала брытанскае выданне.

На думку галоўнага эканаміста банка Safra Sarasіn Карстэна Юніуса, Германія «знаходзіцца ў складанай сітуацыі», паколькі забастоўкі і пратэсты адбываюцца «ў непрыдатны час з эканамічнага пункту гледжання». «Мы павінны меркаваць, што нямецкая эканоміка, якая ўжо знаходзіцца ў рэцэсіі і прадаўжае змагацца з высокімі працэнтнымі стаўкамі, не зможа значна аднавіцца ў бліжэйшыя тыдні і месяцы», — сказаў ён. Юніус дадаў, што крызісы ў апошнія гады паглынулі вялізныя сумы грошай. «З-за пандэміі, больш высокіх цэн на энерганосьбіты і сітуацыі, якая змянілася ў галіне бяспекі, у нас больш няма магчымасцяў для размеркавання, якія былі ў нас шмат гадоў таму», — падкрэсліў эканаміст.

Як паведаміў тэлеканал Dіe Welt, акцыі пратэстаў нямецкіх фермераў могуць прывесці да грамадзянскай вайны ў краіне. Удзельнікі мітынгаў незадаволены не толькі адменай тых ці іншых ільгот. Яны таксама лічаць, што нямецкія ўлады знішчылі эканамічны рост Германіі, давёўшы краіну адразу да некалькіх крызісаў, у прыватнасці, да міграцыйнага і энергетычнага. «Калі палітыкі не прыслухаюцца да таго, што значная частка насельніцтва лічыць правільным ці няправільным, то сапраўды з боку насельніцтва попыт на пратэсты ўзрасце. А калі розныя асобныя пратэсты аб’яднаюцца, то фактычна ўзнікне забароненая законам усеагульная забастоўка. У такім выпадку мы, так бы мовіць, дайшлі да горшай з магчымых сітуацый перад грамадзянскай вайной», — заявіў палітолаг Вернер Патцэльт.

Як заўважыў у эфіры «Альфа Радыё» старшыня Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы Палаты прадстаўнікоў Ігар Марзалюк, немцы не вераць Шольцу: «Шмат у чым з-за таго, што ён „здаў“ краіну ЗША. За час яго кіраўніцтва з Германіяй перасталі лічыцца нават у Еўрасаюзе, федэральнага канцлера назвалі „лівернай каўбасой“. Просты чалавек думае канкрэтна і прагматычна: дзе мае грошы, мой даход, перспектывы — для мяне, маёй сям’і і краіны? Калі гэтага няма, людзі выходзяць і перакрываюць дарогі. Мы назіраем сістэмны крызіс і поўнае банкруцтва цяперашняй эліты, якая кіруе ФРГ».