Polska musi prosić inne kraje o prąd. "System jest na wyczerpaniu"

Kryzys energetyczny wisi nad całą Europą, a zbieg kilku dodatkowych czynników spowodował, że jego widmo dotknęło również Polskę. W poniedziałek skala niedoboru rezerw mocy w kraju przekraczała w niektórych godzinach nawet 1000 MW. Jak poinformowały Polskie Sieci Energetyczne, oznacza to, że niedobory były "istotne".

PSE przestrzega, że również we wtorek Polska może mieć problem w zbilansowaniu krajowego systemu elektroenergetycznego. "W dniu 7.12.2021 r. bilans krajowego systemu energetycznego będzie także napięty. PSE na bieżąco analizują sytuację bilansową i będą podejmowały niezbędne działania dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy krajowego systemu elektroenergetycznego" - przestrzegał na swojej stronie internetowej operator.

W poniedziałek na odsiecz Polsce przyszły 4 kraje, z którymi łączy nas wspólny rynek energii UE bądź odpowiednie umowy o międzynarodowej współpracy - Szwecja, Niemcy, Litwa oraz Ukraina. Dzięki importowi energii udało się utrzymać wymagane rezerwy mocy.

Jak poinformował Svenska Kraftnät, odpowiednik polskiego PSE w Szwecji, udostępnił energię z olejowej elektrociepłowni Karlshamnsverket. Kierownik operacyjny elektrowni, Pontus de Maré zapwnił, że nawet jeśli spodziewana jest stosunkowo wysoka konsumpcja energii w południowej Szwecji, to będzie możliwość wsparcia Polski, jeśli nie wydarzy się nic nieprzewidzianego.

PSE poinformowało, że kryzys ten powstał "ze względu na niską generację wiatrową oraz postoje awaryjne i remontowe kilku jednostek wytwórczych" w kraju. We wtorek tuż po południu nasze zapotrzebowanie sięgało 26 906 MW, a nasze moce wytwórcze wciąż go nie pokrywają. Stąd konieczny był większy import mocy na poziomie 1 108 MW.

Jak wskazały Polskie Sieci Energetyczne, przed godziną 13 Polska musiała importować ponad 1000 MW energii z innych krajów. (PSE, Zapotrzebowanie i import energii w Polsce z godziny 12:40)

- To nie jest tak, że mamy strukturalny niedobór mocy. O blackoucie mówić nie można - wyjaśnia w rozmowie z money.pl dr Dawid Piekarz, wiceprezes Instytutu Staszica i wykładowca AFIB Vistula. - To nie był brak prądu, ale brak rezerwy - precyzuje.

Jak tłumaczy Dawid Piekarz, zgodnie z regulacjami duża część zasobów mocy musi być dostępna w razie, gdyby któryś z dużych krajowych wytwórców został wyłączony z powodu awarii, ataku hakerskiego czy dywersji. Dlatego kraj musi zapewniać rezerwę. Polska nie była w stanie samodzielnie tego zrobić.

- Złożyło się na to kilka czynników. Warunki pogodowe nie pozwoliły na wystarczającą produkcję energii z wiatru i słońca. Energii atomowej wciąż nie mamy, wycofujemy się z węgla, a na gazową Ostrołękę wciąż jeszcze czekamy. Do tego, zwykle w weekend, kiedy jest mniejsze zapotrzebowanie na moc, przeprowadzane są różnego rodzaju naprawy, serwisy w elektrowniach. Mamy początek grudnia, to ostatni dobry moment na te prace. Wystarczy jednak, że te się przeciągnęły, a problem się skumulował - wyjaśnia Dawid Piekarz.

Jak zauważa prof. Krystyna Bobińska z Instytutu Sobieskiego, niedobór musiał być naprawdę istotny, skoro zapadła decyzja o zwrócenie się do czterech różnych operatorów o wsparcie. - Taka sytuacja wskazuje, że polski system działa na styk i bez poważnych inwestycji coraz łatwiej będzie go wytrącać z tej niepewnej równowagi - zaznacza.

Zdaniem Dawida Piekarza zwrócenie się do 4 krajów to efekt paneuropejskiego kryzysu energetycznego, kwestia zabezpieczania się. - Wszystkie kraje Europy borykają się z tym problemem. Gdyby Szwecja z jakichś przyczyn nie mogła pomóc, zrobiłyby to Niemcy, Czechy, Słowacja, czy inny kraj, do którego Polska mogłaby się zwrócić w ramach wspólnego rynku - wyjaśnia. - Tu zabezpieczenie oparto na 4 krajach - dodaje.

Jak podkreślają eksperci, z którymi rozmawiał money.pl, prawdziwy blackout Polsce, póki co, nie grozi. Zanim miałoby dojść do zagrożenia przerwania dostaw, stosowane są kolejne mechanizmy bezpieczeństwa.

Te jak dotąd nie zostały uruchomione. Chodzi choćby o wprowadzenie tzw. stanu zagrożenia na rynku mocy i uruchomienia elektrowni rezerwowych w Polsce. W kolejnych krokach ograniczane są pobory mocy przez największych odbiorców przemysłowych.

- Pamiętajmy, że nasz kraj ma możliwości, czego dowodem jest to, że eksportuje nadwyżki produkcyjne - głównie z zachodnich regionów, bo to się opłacało - zaznacza prof. Bobińska.

Z kolei Dawid Piekarz przypomina, że od czasu, kiedy rosyjskie działania spotęgowały kryzys w energetyczny Europie, a więc od września, Polska wręcz na eksporcie energii do innych krajów zarobiła. Ile? Około 300 mln zł.

To właśnie dzięki rozwiązaniom wspólnego rynku energii poszczególne kraje mogą wzajemnie wspierać się i zapobiegać dramatycznym kryzysom. Skąd nasz kraj może czerpać energię? Polska połączona jest ze wspomnianą wcześniej Szwecją np. połączeniem SwePol Link. Prąd płynie do nas również z Niemiec, ale mamy też połączenia z Czechami i Słowacją na południu oraz Ukrainą, Białorusią oraz Litwą. Z każdych tych kierunków możemy kupować w razie potrzeby energię.

Oczywiście import energii kosztuje. Jednak zdaniem dra Piekarza, interwencja PSE w postaci sprowadzenia energii zza granicy nie jest przesadnym problemem finansowym. - Być może szwedzka oferta mogłaby okazać się dość drogą, bo mówimy o uruchomieniu elektrowni na ropę, ale już Ukraina to węgiel i atom, a przy tym nie płacą za emisję CO2. Niemcy zaś to miks energetyczny OZE z atomem. Jakoś potwornie więc nie przepłaciliśmy, koszt był zapewne porównywalny do obecnej sytuacji rynkowej - podkreśla Dawid Piekarz.

Choć eksperci podkreślają, że sytuacji z początku grudnia może nie była groźna, ale jest poważnym sygnałem do przyśpieszenia inwestycji i transformacji polskiej energetyki.

- System jest na wyczerpaniu - zaznacza prof. Bobińska, która choć przyznaje, że wciąż udaje się go bilansować, to zaczyna wyglądać jak balansowanie na linie. - Od lat walczymy o energię atomową w Polsce, a wciąż w tej materii się ociągamy. Skoro wycofujemy się z węgla, musimy rozwijać inne gałęzie, bo inaczej będziemy uzależnieni od innych - mówi ekspertka Instytutu Sobieskiego

Jak dodaje, energetyki wiatrowa i słoneczna to nie wszystko. - Będą okresy, kiedy słońce nie będzie świecić dość mocno, a wiatr napędzać turbin. Zapotrzebowanie na energię wciąż rośnie. Jedynym rozwiązaniem jest w tej chwili mocne wsparcie dla rozwoju małych reaktorów jądrowych. Program powinien mieć taki sam priorytet, jak rozwój OZE, fotowoltaiki i morskich farm wiatrowych - wylicza ekspertka Instytutu Sobieskiego.

W sprawie rozbudowy energetyki jądrowej zgadza się z nią dr Piekarz. - Musimy ruszać z inną energetyką, z szerokimi inwestycjami. Głównie małe reaktory atomowe mogą zastępować źródła węglowe. Ale trzeba wreszcie zająć się też budową dużego polskiego atomu - wylicza dr Piekarz.

Jak podkreśla, wszystko do tej pory było policzone pod działanie Ostrołęki, a ta się opóźnia. - Jak już ruszy i do tego dodamy parę innych gazowych elektrowni, to sytuacja się ustabilizuje. To da nam chwilę czasu, którego jednak nie wolno zmarnować - zaznacza dr Piekarz. - Musimy szybko się modernizować, w przeciwnym razie najbliższych lata może się ujawnić problem strukturalny naszej energetyki - konkluduje.

Przemysław Ciszak
Money.pl,  7 grudnia 2021