Вось хто сапраўдныя саюзнікі Беларусі. Аляксандр Лукашэнка зрабіў стаўку на іх яшчэ ў 1990-я і не прагадаў

Апошнім часам многія сталі заўважаць, што Беларусь нібы актывізавала кантакты з расійскімі рэгіёнамі. Маўляў, праблемы ў адносінах з Захадам прымушаюць шукаць партнёраў па ўсёй Расіі. Але нічога падобнага. Беларускія ўлады пачалі актыўна выбудоўваць адносіны з расійскімі партнёрамі яшчэ ў 1990-я гады - з падпісаннем дагавораў аб утварэнні супольнасці, а потым Саюза Беларусі і Расіі. І нават яшчэ раней: пасля рэферэндуму ў 1995 годзе, вынікі якога замацавалі курс на эканамічную інтэграцыю з Расіяй.

У новым выпуску YouTube-праекта БЕЛТА "Па факце: рашэнні Першага" мы раскажам, што аб'ядноўвае беларусаў і Далёкі Усход, дзякуючы чаму або каму ў пачатку 2000-х быў выратаваны Саюз Беларусі і Расіі, дзе сёння больш за ўсё любяць беларускую прадукцыю і ў якіх рэгіёнах Расіі марыць пабываць Аляксандр Лукашэнка.

Як мы адзначылі, беларусы пачалі выбудоўваць адносіны з расійскімі рэгіёнамі яшчэ ў 1990-я гады. Справа тут не толькі ў эканоміцы або палітыцы, але і ў гісторыі, агульных традыцыях і каштоўнасцях. І размова не толькі аб перыядзе сумеснага жыцця ў Савецкім Саюзе. Аказваецца, некаторыя пасяленні ў Расіі былі заснаваны беларусамі яшчэ ў часы Расійскай Імперыі. Такім чынам, сувязям паміж нашымі рэгіёнамі шмат гадоў.

Кіраўнік аддзялення пасольства Беларусі ва Уфе Артур Карповіч адзначыў, што ў многіх жыхароў у расійскіх рэгіёнах ёсць беларускія карані, таму Беларусь у Расіі любяць. Але толькі нямногія прадстаўнікі маладога пакалення расіян бывалі ў нашай краіне.

"Чым далей ад Беларусі, тым мацней людзі мараць там пабываць. У сувязі з гэтым вельмі важна мець прамыя авіязносіны паміж Мінскам і сталіцамі хаця б буйных рэгіёнаў з насельніцтвам звыш мільёна чалавек. Мы зрабілі аналіз па ўсёй Расійскай Федэрацыі, вызначылі 15 рэгіёнаў, з кім найбольш мэтазгодна на першапачатковым этапе адкрыць прамыя авіязносіны, і ўнеслі адпаведную прапанову ў пасольства. Гэта будзе штуршок не толькі для эканомікі, але і ў турыстычнай сферы, і па збліжэнні нашых народаў", - сказаў дыпламат.

У другой палавіне XIX стагоддзя пачалася масавая каланізацыя Далёкага Усходу. Сярод першых перасяленцаў аказаліся і выхадцы з Беларусі. Адным з месцаў, дзе яны пасяліліся, стала сяло Іванаўка ў Прыморскім краі, заснаванае ў 1883 годзе. Тут да гэтага часу захаваліся элементы беларускай культуры. Сярод беларускіх назваў Прымор'я - пасёлак Лідаўка, заснаваны перасяленцамі з беларускага горада Ліда. Усяго ў XIX - пачатку XX стагоддзя сярод перасяленцаў на Далёкі Усход беларусаў было, паводле прыблізных падлікаў, каля 18 працэнтаў. Пасля яны былі асіміляваны з суседнім рускім і ўкраінскім насельніцтвам, і сёння толькі тапаніміка можа адказаць на пытанне, якія вёскі рэгіёна заснавалі беларусы.

Так, сяло Рагачоўка ў Амурскай вобласці было заснавана ў 1898 годзе перасяленцамі з Рагачоўскага павета Магілёўскай губерні. А вёска Касцюкоўка заснавана ў 1901 годзе выхадцамі з аднайменнага сяла той жа губерні. Сяло Ніжнія Бузулі ў 1909 годзе таксама заснавалі выхадцы з Беларусі. З беларускай мовы слова "бузуі" перакладаецца як "хадакі, якія шукалі новае месца", а літара "л", паводле сцвярджэння старажылаў, была ўстаўлена ў назву пазней - для больш цвёрдага гучання. Сяло Пятровічы заснавалі два браты, якія пасварыліся з бацькамі. Яны ўзялі з дому толькі дзве сякеры і сышлі. На новым месцы пачалі сячы лес і будаваць дамы. Так і з'явілася паселішча, назваць якое вырашылі ў гонар аднайменнага сяла на радзіме.

У дарогу адпраўляліся цэлымі вёскамі. Першыя перасяленцы ехалі на Далёкі Усход два гады. Па дарозе нарыхтоўвалі корм жывёле, якая ішла разам з імі. У абозе нараджаліся дзеці. Спецыяльныя асобы ехалі наперадзе і паказвалі дарогу.

Яшчэ больш актыўнае засяленне Далёкага Усходу пачалося пасля руска-японскай вайны ў выніку рэформ Пятра Сталыпіна. Гэтыя працэсы атрымалі ўстойлівую назву - "Сталыпінскае перасяленне". Перасяленне прадоўжылася і ў савецкі перыяд.

"Прыморскі край - даўні і перспектыўны партнёр Беларусі на Далёкім Усходзе. Я заўсёды аб гэтым гавару і ўпэўнены, што вы менавіта так разумееце маю пазіцыю: Уладзівасток далёка, але ён нам не чужы. Наша Айчына ад Брэста да Уладзівастока так і засталася. Як бы хто ні трапятаўся, гэта наша Айчына. Ёсць суверэнныя ўжо, незалежныя дзяржавы на вялікай гэтай прасторы, так распарадзілася жыццё, але гэта наша зямля", - падкрэсліваў Прэзідэнт Беларусі.

Далёкаўсходняя Федэральная акруга - найбольш аддалены рэгіён Расійскай Федэрацыі. У яго ўваходзіць Прыморскі, Камчацкі і Хабараўскі краі, Амурская, Магаданская, Сахалінская і Яўрэйская аўтаномная вобласці, Чукоцкая аўтаномная акруга. Акруга мяжуе з КНДР, Японіяй, ЗША і КНР.

У 2018 годзе на Сахаліне па беларускім праекце быў узведзены першы ў гісторыі вострава аграгарадок. Тады ключы ад кватэр у новабудоўлях па вуліцы Беларускай з рук губернатара Алега Кажамякі атрымалі дзевяць сем'яў.

"Гэта быў адзін з буйнейшых аб'ектаў сучаснага сельскага жыллёвага будаўніцтва ў Сахалінскай вобласці. Таксама быў узведзены жывёлагадоўчы комплекс на тысячу галоў дойнага статка, які стаў адным з самых маштабных на Далёкім Усходзе ў сельскагаспадарчай галіне", - расказаў саветнік аддзялення пасольства Беларусі ў Расіі ў горадзе Уладзівасток Аляксей Сергушкоў.

У структуры беларускага экспарту на Далёкі Усход пераважаюць пастаўкі грузавых аўтамабіляў, спецыфічных тавараў, абсталявання і ўстройстваў для фільтравання вадкасцей, сыроў і тварагу, масла сметанковага, малака і вяршкоў, дэталей будаўнічых з пластмас, алюмініевых профіляў і пруткоў. Асаблівай папулярнасцю ў насельніцтва карыстаюцца беларускія прадукты харчавання.

З пачатку 2023 года ў Прыморскім краі прадстаўлена лінейка бытавой тэхнікі беларускай вытворчасці такіх брэндаў, як "Атлант", "Віцязь", "Гефест". Даўні партнёр МТЗ і МАЗ - Далёкаўсходні аўтацэнтр - актыўна працуе над стварэннем адзінага цэнтра па дэманстрацыі і продажы тэхнікі беларускай вытворчасці. На адведзеным краявымі ўладамі ўчастку ўжо праведзена значная частка работ і ёсць усе перадумовы да пачатку яго функцыянавання раней за намечаныя тэрміны.

"Гэты праект рэалізуецца ў рамках адпаведных даручэнняў Прэзідэнта Беларусі і губернатара Прыморскага края. На завяршальнай стадыі знаходзіцца работа па пастаўках Прымор'ю ў 2023 годзе вельмі вялікай для рэгіёна партыі новай тэхнікі з Беларусі", - адзначыў саветнік аддзялення пасольства.

Дарэчы, Брэст і Уладзівасток - у пэўнай ступені роднасныя гарады. Адзін размешчаны на заходняй граніцы Саюзнай дзяржавы, другі - на ўсходняй. Гарады маюць гераічныя крэпасці, спраектаваны адным савецкім вучоным, ваенным інжынерам Дзмітрыем Карбышавым. "Пры гэтым ва Уладзівастока няма ні аднаго беларускага горада-пабраціма. І ўжо гэтым летам тысячагадовы Брэст і 163-гадовы Уладзівасток могуць стаць гарадамі-пабрацімамі, а Брэсцкая вобласць і Прыморскі край - партнёрамі ў розных сферах супрацоўніцтва, уключаючы гандлёва-эканамічнае", - сказаў Аляксей Сергушкоў.

У пачатку 2000-х гадоў у Саюза Беларусі і Расіі было шмат праціўнікаў сярод расійскай эліты. Адносіны паміж краінамі тады ратавала менавіта міжрэгіянальнае супрацоўніцтва. Усведамляючы гэта, Аляксандр Лукашэнка пачаў актыўна развіваць кантакты непасрэдна з суб'ектамі Расійскай Федэрацыі і кіраўнікамі рэгіёнаў. Тым больш што і ўлады ў іх тады было пабольш. І толькі дзякуючы намаганням расійскіх губернатараў, адзначаў Прэзідэнт, Беларусі і Расіі ўдалося захаваць найвышэйшы ўзровень адносін. Сёння грамадзяне Беларусі і Расіі маюць роўныя правы ў сферах працы, адпачынку, аховы здароўя, адукацыі. Такіх прыкладаў клопату аб людзях, якія жывуць у розных дзяржавах і звязаны роднаснымі вузамі, на постсавецкай прасторы няма.

"Я заўсёды дзякую рэгіёнам Расіі. Нашы беларуска-расійскія адносіны ў былыя часы былі выратаваны толькі рэгіёнамі Расіі, - адзначаў кіраўнік дзяржавы. - Калі б тады ў нас не было супрацоўніцтва з імі, нам вельмі складана было б утрымаць адносіны, якія ў нас былі ў складзе Савецкага Саюза. Пасля распаду вельмі цяжкія былі часы".

Беларусь падтрымлівае цесныя кантакты больш як з 70 рэгіёнамі Расіі - ад Смаленска да Сахаліна. З імі заключаны пагадненні аб гандлёва-эканамічным, навукова-тэхнічным і культурным супрацоўніцтве. Акрамя таго, у рамках міжрэгіянальнага супрацоўніцтва заключана каля 450 дагавораў паміж абласцямі Беларусі і суб'ектамі Расійскай Федэрацыі, а таксама паміж беларускімі раёнамі, гарадамі і расійскімі муніцыпальнымі ўтварэннямі. Кожны год Мінск прымае дзясяткі дэлегацый з расійскіх рэгіёнаў. Напрыклад, на момант выхаду гэтага выпуску ў Беларусі знаходзіліся госці з Татарстана.

"Мы прыехалі ў Беларусь вялікай дэлегацыяй - 75 чалавек, 30 кампаній. Перад намі прэзідэнты паставілі задачу зрабіць тэхналагічны суверэнітэт, незалежнасць ад Захаду і Усходу. Наша задача - цалкам мабілізаваць усе сілы на вытворчасць тэхнікі, хіміі, малатанажнай тэхнікі, авіябудавання, суднабудавання. Мы павінны цалкам быць незалежнымі", - падкрэсліў віцэ-прэм'ер Татарстана - міністр прамысловасці і гандлю Алег Каробчанка.

Кіраўнік аддзялення пасольства Беларусі ў Казані Віктар Шчацько дадаў, што ў Беларусі з Татарстанам на працягу некалькіх гадоў тавараабарот перасягае $1 млрд. Адзін са знакавых праектаў - даччынае прадпрыемства МТЗ у Татарстане. Тут збіраюць мінскія трактары. Праз гэту кампанію таксама пастаўляецца і іншая беларуская тэхніка.

"Ёсць праект па стварэнні газаматорнага рухавіка паміж Мінскім маторным заводам і кампаніяй Елабуга-Рарытэк з Татарстана. Гэты матор будзе ўстанаўлівацца на трактары МТЗ. Выпушчаны доследныя ўзоры, якія праходзяць доследную эксплуатацыю на палях Татарстана", - расказаў Віктар Шчацько.

Яшчэ адзін перспектыўны праект намячаецца ў авіябудаванні. Мінскі завод грамадзянскай авіяцыі нумар 407 плануе вырабляць камплектуючыя для Казанскага авіяцыйнага завода.

"Позна нам аб'явілі санкцыі. Трэба было гэта рабіць гадоў пяць таму, і ў нас ужо ўсё было б. Але калі яшчэ гадоў 5-10 яны пратрымаюцца, думаю, што ў нас, і ў Беларусі, і ў Расіі, усё будзе добра. Мы зробім усё самі, і тэхналагічны суверэнітэт будзе дасягнуты", - заявіў Алег Каробчанка.

У дзясятку буйнейшых імпарцёраў тавараў з Беларусі па выніках 2022 года ўвайшлі Маскоўская вобласць і сама Масква, Смаленская вобласць, Санкт-Пецярбург, Бранская вобласць, Рэспубліка Татарстан, Растоўская, Кемераўская, Ленінградская і Свярдлоўская вобласці. На іх долю прыпадала амаль 73 працэнты беларускага экспарту ў Расію.

"Для Беларусі важных, другарадных, блізкіх або далёкіх губерній Расіі няма. Калі побач Смаленшчына, Браншчына або Пскоўшчына, гэта не значыць, што яны нам больш важныя, галоўныя, а Астраханская вобласць другарадная. Наадварот, чым далей, тым важней, каб мы былі разам, былі побач і маглі супрацоўнічаць адзін з адным. Любая вобласць, расіянін, рускі чалавек - гэта нашы людзі. Можам мы дапамагчы чымсьці ў сельскай гаспадарцы - калі ласка. Апошняе зерне аддадзім, суперэлітнае, каб у вас было добра", - неяк адзначыў Аляксандр Лукашэнка.

Міжрэгіянальнае супрацоўніцтва - гэта дарога з двухбаковым рухам. І рэгіёны Беларусі і Расіі тут добра дапаўняюць адзін аднаго, звярнуў увагу кіраўнік аддзялення пасольства Беларусі ва Уфе Артур Карповіч.

"Кожны рэгіён мае свае асаблівасці і па-свойму цікавы для Беларусі. Вядома, Самарская вобласць адрозніваецца ад Рэспублікі Калмыкія, але нельга сказаць, што Калмыкія менш значная для Беларусі, - адзначыў ён. - Астраханская вобласць і Калмыкія маюць выхад да Каспійскага мора, таму для іх самы галоўны інтарэс - прыцягненне Беларусі ў якасці партнёра па развіцці інфраструктуры ў партовай зоне, у перавалцы беларускіх грузаў праз існуючыя парты. І беларускія тавары карыстаюцца там попытам, і тэхніка наша там патрэбна, і ліфты. І будаўнічыя паслугі ў перспектыве мы плануем аказваць Астраханскай вобласці".

Аляксандр Лукашэнка пабываў у самых далёкіх рэгіёнах Расіі. Напрыклад, зімой 1998 года ён, вяртаючыся з зімовай Алімпіяды ў японскім Нагана, наведаў сталіцу Прымор'я Уладзівасток. Тады Прэзідэнт прагуляўся па горадзе, усклаў вянок да Вечнага агню каля мемарыяла "Баявая слава Ціхаакіянскага флоту". Сустрэўся з курсантамі і выкладчыкамі Далёкаўсходняй дзяржаўнай марской акадэміі. А вечарам у гонар беларускага лідара ва Уладзівастоку быў дадзены ўрачысты прыём. Раніцай Прэзідэнт вылецеў у Новасібірск.

Праз 24 гады, у 2022 годзе, Аляксандр Лукашэнка зноў наведаў Прымор'е. Але калі яго папярэдні візіт сюды быў хутчэй сімвалічным, то ў час апошніх перагавораў былі дасягнуты дамоўленасці па многіх напрамках ад узаемнага гандлю і паставак да стварэння ва Уладзівастоку сэрвіснага цэнтра па абслугоўванні беларускай тэхнікі і ўдзелу спецыялістаў у развіцці горада.

Пасля перагавораў Аляксандр Лукашэнка наведаў востраў Рускі, дзе будуецца шматфункцыянальны культурна-адукацыйны цэнтр. У яго ўзвядзенні задзейнічаны і беларускія спецыялісты. Як далажылі Прэзідэнту, цяпер на аб'екце працуюць 44 чалавекі з Беларусі. Плануецца, што да канца красавіка сюды будуць накіраваны яшчэ 50 чалавек, а да сярэдзіны мая - яшчэ 50.

"Мая мара была пабываць на Сахаліне, калі Алег Мікалаевіч кіраваў гэтай тэрыторыяй. Напэўна, калісьці мы пабываем, і вы былое ўспомніце. Было б цікава наведаць у Расіі Камчатку, Магадан, Чукотку, возера Байкал. Для мяне гэта вялікі інтарэс. Усё астатняе я больш-менш уяўляю. За гады свайго прэзідэнцтва аб'ехаў увесь свет, і магу сцвярджаць, што Расія - унікальнае месца", - прызнаўся кіраўнік дзяржавы.

Беларусь і Расія паказалі ўсяму свету, што такое інтэграцыя. Часам беларусаў любяць папалохаць: вось цяпер вас уключаць у склад Расіі. На што Аляксандр Лукашэнка лагічна пярэчыць: а чаму не наадварот? Але, калі гаварыць сур'ёзна, разам Беларусь і Расія здольны навучыць інтэграцыі нават Еўрапейскі саюз.

"Я гавару: мы з Пуціным не настолькі неразумныя, каб дзейнічаць старымі метадамі. Мы, гавару, адбудуем такое адзінства дзвюх незалежных дзяржаў, што ў нас будуць вучыцца. Будуць вучыцца! І як санкцыі пераадольваць, і гэтак далей", - падкрэсліў беларускі лідар.

БЕЛТА, 12 красавіка 2023