Гарматнае мяса. Навошта Літва загнала сябе ў кут?

У калідорах інстытутаў Еўрапейскага саюза гавораць аб тым, што Літва лічыцца краінай з павышанай рызыкай для інвестыцый з-за абранай ёю знешняй палітыкі.

Пра гэта заявіў прэзідэнт Вільнюскай асацыяцыі прамысловасці і бізнесу (VPVA) Сігітас Бесагірскас, паведаміла тэлерадыёкампанія LRT. «Ёсць палітычныя прамовы, якія трэба прамаўляць, і ёсць рэальнае жыццё, якое крыху адрозніваецца ад гэтых палітычных прамоў», — сказаў Сігітас Бесагірскас.

Ён растлумачыў, што размова ідзе аб адносінах з Кітаем. Паводле яго слоў, публічныя заявы заходніх лідараў аб дзеяннях Літвы ў адносінах да Кітая не заўсёды адлюстроўваюць іх сапраўдную пазіцыю.

Сігітас Бесагірскас таксама лічыць, што для прадпрымальнікаў рызыка інвестыцый у Літву павялічылася ў сувязі з тым, што знешнюю палітыку, якую праводзіць Вільнюс, стала цяжка прагназаваць.

«Яны разумеюць, што Літва ўжо ідзе на занадта вялікую рызыку, і сёння існуе палітычная рызыка інвесціравання ў Літву, таму што незразумела, якім будзе наступны крок. Літва зараз злуецца на кітайцаў і беларусаў, а хто будзе наступны? Польшча, можа, Германія?» — задаецца пытаннем Сігітас Бесагірскас. Навошта Літва заганяе сябе ў кут?

«Санкцыйны закон», датычны Беларусі, які абмяркоўваецца ў Літве, з'яўляецца найгрубейшым парушэннем міжнароднага права. Аб гэтым заявіў прэс-сакратар МЗС Беларусі Анатоль Глаз.

«Ужо больш за тыдзень усе мы з'яўляемся сведкамі спектакля, які разыгрываецца ў суседняй Літве вакол транзіту беларускіх калійных угнаенняў. Акцёрскае майстэрства і прадпрымальнасць некаторых удзельнікаў гэтай драмы ўражваюць. Але пакінем на водкуп самім літоўцам ацэнкі работы свайго ўрада. Унутраныя праблемы суседняй краіны — іх справа. Галоўнае, што ў гэтай каламутнай вадзе некаторыя актары пад лозунгамі салідарнасці спрабуюць пад шумок працягнуць праз парламент рашэнні, якія з'яўляюцца проста верхам безадказнасці і цынізму. Заспакойваючы ўсіх тым, што нейкі ўнесены ў Сейм законапраект дазволіць без эканамічнай шкоды спыніць транзіт беларускіх калійных угнаенняў, на справе яны фарміруюць умовы для поўнай забароны паставак і транзіту любых беларускіх тавараў для далейшай перавозкі морам», — заявіў Анатоль Глаз.

Ён падкрэсліў: ужо сама па сабе гэта ініцыятыва з'яўляецца грубым парушэннем міжнароднага права, не лічачы шматбаковых і двухбаковых абавязацельстваў Літвы. У іх ліку — забеспячэнне бесперашкоднага транзіту тавараў, безумоўнае даванне доступу да мора дзяржаве, якая не мае выхаду да мора, што павінна максімальна забяспечвацца нават ва ўмовах надзвычайных сітуацый і ваенных дзеянняў.

«Тое, што афіцыйны Вільнюс выбарачна тлумачыць нормы міжнароднага права і шчыра лічыць, што нязручныя для іх нормы можна не выконваць, — ужо ні для кога не сакрэт, асабліва пасля драмы з мігрантамі. Але ў дадзеным выпадку размова ідзе аб мэтанакіраванай спробе блакады: заблакіраваны паветраныя зносіны, абмежаваны сухапутныя, цяпер падбіраюцца да чыгуначных. Гэта ўсё ў адносінах да дзяржавы, якая не мае выхаду да мора. Што гэта, калі не акт варожасці і агрэсіі?

Гэта задума таксама пагражае непасрэдна харчовай бяспецы шэрагу краін свету — імпарцёраў беларускага калію, справакуе нестабільнасць, неўраджай, рост цэн, пагоршыць праблему голаду. І ўсе гэтыя наступствы спакойна ўкладваюцца ў галовах літоўскіх палітыкаў, — заўважыў прэс-сакратар МЗС. — Таксама, як і тое, што ад гэтай неразумнай задумы пацерпіць іх уласнае насельніцтва.

Больш за мільярд долараў беларускага экспарту і транзіту забяспечвае сёння дабрабыт не толькі Клайпедскага порта і літоўскай чыгункі. Размова ідзе ўжо пра сотні літоўскіх прадпрыемстваў і дабрабыт значнай колькасці літоўскіх сем'яў. Мы ўжо не гаворым аб пагрозе бяспецы транзіту з трэціх краін».

«Нічым іншым, акрамя бяссільнай злосці, растлумачыць гэта нельга. Ужо даўно настаў час добра падумаць і спыніць гэтую безадказную палітыку, якая можа не толькі дэстабілізаваць сітуацыю ў рэгіёне, але і знаходзіцца на мяжы неаб'яўленай вайны», — дадаў Анатоль Глаз.

З адпаведнымі ацэнкамі дзеянняў Вільнюса рэзка выступіў расійскі бок. Магчымая забарона Літвы на транзіт грузаў з Беларусі не застанецца без увагі Расіі.

Пра гэта гаворыцца ў каментарыі афіцыйнага прадстаўніка МЗС РФ Марыі Захаравай, апублікаваным на сайце расійскага знешнепалітычнага ведамства.

«З крайняй занепакоенасцю ўспрынялі інфармацыю аб магчымай забароне транзіту праз Літву грузаў з Беларусі, — гаворыцца ў каментарыі. — Перакананыя, што такі шлях з'яўляецца тупіковым, паколькі можа закрануць забеспячэнне Калінінградскай вобласці, негатыўна адбіцца на эканоміцы, сацыяльным становішчы і якасці жыцця насельніцтва гэтага рэгіёна Расійскай Федэрацыі».

Афіцыйны прадстаўнік расійскага знешнепалітычнага ведамства заклікала літоўскі бок не ісці па шляху падрыву эканамічных сувязяў, а зрабіць усё магчымае для нармалізацыі абстаноўкі і выканання ў поўным аб'ёме міжнародных абавязацельстваў.

Губернатар Калінінградскай вобласці Антон Аліханаў занепакоены ініцыятывай Літвы абмежаваць транзіт грузаў з Беларусі, бо Калінінград спажывае беларускія прадукты. Аб гэтым ён заявіў у інтэрв'ю РІА «Навіны». Антон Аліханаў заўважыў, што бачыць у магчымым рашэнні Літвы пагрозу не толькі харчовай, але і эканамічнай бяспецы рэгіёна.

«Я лічу, што абмежаванне гэтых перавозак не павінна ўвогуле ніколі ўводзіцца і нават разглядацца, таму што гэта ўжо не адносіны Літвы і Беларусі ці яшчэ кагосьці — гэта адносіны з Расіяй. І тут трэба адпаведныя выключэнні прадугледжваць, калі яны будуць нешта ў сябе абмяжоўваць», — сказаў губернатар. Ён дадаў, што ўлады рэгіёна вельмі пільна адсочваюць сітуацыю. «Лічым, што трэба нагадваць нашым суседзям, што яны павінны забяспечваць свабоду транзіту, аб якой мы дамаўляліся», — падкрэсліў Антон Аліханаў.

Беларускія калійныя ўгнаенні — стратэгічны прадукт для найбуйнейшага ў Літве порта. Акрамя таго, сам «Беларуськалій», які трапіў пад санкцыі, валодае 13 % акцый партовага тэрмінала навалачных грузаў. Порт ужо паведаміў аб скарачэнні некалькіх дзясяткаў работнікаў, і гэта толькі пачатак, упэўнены кіраўнік прадпрыемства.

«Уся наша ўвага павінна быць засяроджана на тым, каб так ці інакш кампенсаваць аб'ёмы грузу. Кампенсаваць 30 працэнтаў, калі адбудзецца страта, за такі кароткі перыяд проста немагчыма», — лічыць генеральны дырэктар Клайпедскага порта Альгіс Латакас. Кошт кантракта з беларускай кампаніяй складае каля 60 мільёнаў еўра ў год. І ён ужо падпісаны да 2023-га. Для параўнання: чысты прыбытак Lіetuvos geleіnkelіaі (Літоўская чыгунка) за мінулы год склаў 36 мільёнаў. А разрыў пагаднення з «Беларуськаліем» пагражае яшчэ і мільярднымі штрафамі.

Прыпыненне Літвой транзіту беларускіх угнаенняў пацягне за сабой падачу іскаў супраць краіны не толькі з боку беларускіх кампаній, але і з боку пакупнікоў угнаенняў, заявіла афіцыйны прадстаўнік «Беларускай калійнай кампаніі» (БКК, трэйдар «Беларуськалія») Ірына Саўчанка ў інтэрв'ю літоўскай радыёстанцыі LRT.

Акрамя таго, паводле яе слоў, Беларусь адрэагуе на дзеянні балтыйскай дзяржавы аналагічнымі мерамі — спыніць транзіт у Літву.

«У выпадку парушэння Літвой міжнародных пагадненняў мы скарыстаемся ўсімі сродкамі прававой абароны і пададзім іскі ў суды. Акрамя таго, мы мяркуем, што ў суд звернецца і большасць нашых кліентаў — пакупнікоў угнаенняў, якія застануцца без тавараў і панясуць значную шкоду з-за дзеянняў Літвы. У выніку яны могуць быць вымушаныя купляць угнаенні па значна больш высокіх цэнах. Сумы судовых іскаў па гэтай справе могуць дасягаць мільярдаў еўра», — адзначыла Саўчанка.

«Але ёсць і яшчэ адзін момант. У выпадку невыканання Літвой сваіх міжнародных абавязацельстваў Беларусь будзе вымушана прыняць меры ў адказ, бо ваша краіна таксама з'яўляецца транзітнай дзяржавай», — сказала яна. Прадстаўнік БКК падкрэсліла, што санкцыі ЗША супраць «Беларуськалія» не даюць Lіetuvos gelezіnkelіaі прававых падстаў для прыпынення аперацый і адмовы ад перавозкі угнаенняў.

Але афіцыйны Вільнюс думае перш за ўсё не аб партавіках і чыгуначніках, а аб уласнай рэпутацыі ў вачах амерыканскіх партнёраў. «Мая асабістая пазіцыя і пазіцыя ўрада вельмі ясныя: угнаенні «Беларуськалія» пасля ўвядзення санкцый ЗША не могуць праходзіць праз Літву. Тут няма ніякай двухсэнсоўнасці», — заявіў кіраўнік літоўскага Мінтранса Марус Скуадзіс.

Міністр транспарту, міністр замежных спраў і прэм'ер па чарзе пагражалі пайсці ў адстаўку, нібыта каб узяць на сябе адказнасць за крызіс. Але ў выніку вінаватым прызначылі дырэктара камерцыйнай Lіetuvos gele?іnkelіaі Мантаса Бартушку. «Цяпер складваецца такое ўстойлівае ўражанне, у тым ліку ў літоўскай апазіцыі, што проста ўлады спрабуюць зняць з сябе адказнасць і перанесці яе, а прасцей кажучы, знайсці стрэлачніка ў асобе эканамічных суб'ектаў», — адзначыў vestі.ru палітолаг Вадзім Валавы.

Літве няма сэнсу спыняць транзіт прадукцыі «Беларуськалія», заявіў дэпутат Сейма Гінтаўтас Палуцкас, паведаміла РІА «Навіны». «Калі цяпер, пасля ўсіх гэтых высвятленняў, урад узяў бы і сказаў:

«Глядзіце, усё ў парадку, мы ўсё ўзважылі, але крыху перагнулі палку, і ўгнаенні будуць вазіць» — я нават сказаў бы, што гэта разумныя паводзіны. Таму што сапраўды няма сэнсу мучыць сябе і сваё грамадства, асабліва калі гэтыя санкцыі вельмі лёгка абысці», — сказаў Гінтаўтас Палуцкас.

Акрамя таго, дэпутат асудзіў прапанову Мінтранса забараніць транзіт. «Мы бачым прапановы Міністэрства транспарту, законапраекты, у якіх забараняецца ўвесь транзіт, імпарт тавараў і паслуг з Беларусі. Гэта зусім неадэкватны адказ на цяперашнюю сітуацыю», — заўважыў парламентарый.

Літва па загадзе заакіянскага гаспадара павінна сама сабе перакрыць кісларод, заўважыў Baltnews. Самае смешнае ў тым, што ў тэксце дакумента, які быў апублікаваны на сайце Сейма, сказана, што «папраўкі накіраваны на стварэнне ўмоў для эфектыўнага забеспячэння інтарэсаў нацыянальнай бяспекі Літвы». «Вось такое арыгінальнае разуменне інтарэсаў нацыянальнай бяспекі.

Аказваецца, яно заключаецца ў нанясенні ўрону ўласнай эканоміцы. Пытанне, а хто даў права Захаду вырашаць, якой краіне ён можа дазволіць развівацца, а якую можа па ўласным жаданні задушыць, гэтымі палітыканамі нават не ўзнімаецца. За апошнія дзесяцігоддзі яны міжнароднае права звялі на ўзровень банальнага закону джунгляў, дзе моцны мае поўнае права есці слабага», — адзначыў Baltnews.

«Калі літоўскі бок не выправіць свае памылкі, а замест гэтага толькі працягне ўхіляцца ад уласнай адказнасці, то ўсё гэта толькі пагоршыць адносіны паміж дзвюма краінамі. У выніку менавіта Літва панясе большую шкоду», — пракаментаваў дзеянні Вільнюса ў дачыненні да Паднябеснай прадстаўнік Міністэрства замежных спраў Кітая Ванг Венбін. І жорсткі адказ з боку Пекіна не прымусіў сябе чакаць. Пасля ўсіх літоўскіх дэмаршаў кітайская мытня выдаліла Літву са сваёй ІТ-сістэмы, фактычна заблакіраваўшы ўвесь літоўскі экспарт на кітайскі рынак. «Кітай вырашыў не проста перакрыць гандаль з Літвой, але і зрабіць усё для таго, каб максімальна ўскладніць эканамічныя адносіны кампаній з Літвой. Мне падаецца, гэта вялікая праблема і правал знешняй палітыкі дзяржавы», — падкрэсліў Вадзім Валавы.

Літва, якая апынулася ў няпростай сітуацыі пасля сваіх правакацый, атрымала высокую «ўзнагароду» ад ЗША — тытул рэгіянальнага «маяка дэмакратыі», заўважыла кітайская газета Global Tіmes. Як мяркуе аўтарытэтнае выданне, для Штатаў і Літва, і «дэмакратыя» — усяго толькі інструменты, якімі можна дамагацца жаданага. За выключэннем пустых прыемных слоў у адрас маленькіх краін, якія не думаюць сваім розумам, Вашынгтон наўрад ці можа прапанаваць ім нейкую рэальную дапамогу.

«Якую б краіну ці рэгіён ЗША ні ахрысцілі як «маяк дэмакратыі», яны, па сутнасці, у рэшце рэшт стануць для Амерыкі гарматным мясам. Ці то Грузія, Украіна, Туніс, ці Блізкі Усход, дзе ЗША прасоўваюць дэмакратыю, гэтыя месцы сутыкнуцца з хаосам, звяржэннем урадаў, застоямі ў развіцці і пакутамі простых людзей», — упэўнена выданне. Global Tіmes сцвярджае, што Літва — «чарговае гарматнае мяса, якое не занадта шмат каштуе ў вачах ЗША». На жаль, Вільнюс лічыць гонарам, што Вашынгтон ім карыстаецца, а Амерыцы гэта толькі на руку.

«Беларусі ёсць чым адказаць і на вар'яцкія эканамічныя санкцыі, — адзначыў Baltnews. — Сёння калектыўны Захад на ўласным прыкладзе чарговы раз пераканаўча даказаў усяму свету, што калі розум і мае свае межы, то глупства — бязмежнае».