Дзяржаўны бізнес на шышках: нечаканая крыніца беларускага экспарту

На радасць лесаводам сезон нарыхтоўкі шышак у Беларусі расцягнуўся. Таму прычынай халады, якія не дазваляюць шышцы раскрыцца: усё насенне застаецца ўнутры. 

Галоўны ляснічы Старадарожскага доследнага лясгаса Сяргей Арцемчык распавёў, што цяперашняя зіма парадавала:

"У мінулым годзе было цёпла і бясснежна. Шышка вельмі хутка раскрывалася, і насенне выпадала. Нарыхтоўка праходзіла складана. Затое цяпер зіма сапраўдная, як у дзяцінстве: снежная, марозная. З усіх бакоў добра: вільгаці ў лесе будзе ўдосталь, многія паразіты павымярзалі, шышка ў патрэбнай кандыцыі трымаецца доўга".

Па плане лясгас павінен быў нарыхтаваць 20 тон шышак, з іх 18 тон хваёвых і 2 тоны яловых, а сабралі нават больш: 34 тоны шышак хвоі і 2,5 тоны шышак елкі.

Пры гэтым 3 тоны 700 кілаграмаў прадукцыі сабралі з лесанасеннай плантацыі, дзе растуць селекцыйныя хвоі. За імі наладжаны асаблівы догляд: кроны абразаюцца (каб лягчэй было дабрацца да верхавін), дрэвы падкормліваюцца ўгнаеннямі.

На гэтую плантацыю мы ўласна і едзем. На плошчы амаль 18 гектараў растуць хвоі, якім чвэрць стагоддзя ад роду. Усе яны і сапраўды невысокія, практычна ўсе аднаго росту, дабрацца да верхавін нескладана. Галоўная праблема - снег, якога намяло месцамі па пояс.

Леснікі ідуць ад сасны да сасны, адшукваюць шышкі, уважліва іх аглядаюць, і, калі ўсё ў парадку, зрываюць.

"Не кожная шышка падыходзіць. Яна павінна быць мінімум 70 працэнтаў без смалы, наогул без цвілі, без пашкоджанняў ад шкоднікаў, з дыяметрам у самым шырокім месцы не менш за 16 міліметраў", - тлумачыць Сяргей Арцемчык.

Шышкі збіраюцца выключна ўручную: дацягнуўся - сарваў - кінуў у вядро, потым у мех. Кожны чалавек павінен нарыхтаваць 15,3 кілаграма ў дзень. Гэта прыкладна паўмеха. Задача пасільная, але не з самых простых - гэта не яблыкі з дрэў здымаць: каб адарваць шышку, трэба добрае намаганне прыкласці, ды і трэсці сасну дарэмна.

Насенне з гэтых дрэў лічацца элітным, палепшанай якасці. Іх потым высаджваюць у гадавальнік, праз год атрымліваюць пасадачны матэрыял. Сеянцы-аднагодкі ідуць для ўласных патрэб і на продаж.

Да прыкладу, у мінулым годзе Старадарожскі вопытны лясгас прадаў на Гомельшчыну 2,5 мільёна сеянцаў з закрытай каранёвай сістэмай па цане 50 рублёў за тысячу штук. У гэтым ужо заключылі дагаворы на 4,5 мільёна сеянцаў.

Як распавёў галоўны ляснічы лясгаса, цікавасць да прадукцыі праявілі і расіяне: прыязджалі, вывучалі прадукцыю, засталіся задаволеныя. "Цяпер чакаем афіцыйныя дакументы, гатовы абмяркоўваць умовы здзелкі", - адзначыў Сяргей Арцемчык.

У сваёй жа гаспадарцы трэба аднавіць лес, высечаны ў санітарных мэтах з-за караеда. Так што насенне елі і хвоі вельмі запатрабаваныя, усё будзе выкарыстана.

Сабраныя шышкі затым адвозяць у Горкаўскае лясніцтва, дзе ёсць шышкасушыльня. Там галоўная задача: дастаць крылатку, а потым аддзяліць ад яе насенне. Доследныя ўзоры насення адпраўляюць у Рэспубліканскі лясны селекцыйна-насенняводчы цэнтр (РЛСНЦ) для лабараторных даследаванняў.

РЛСНЦ - флагман айчыннай індустрыі ў галіне вядзення ляснога селекцыйнага насенняводства. Афіцыйна мае статус навуковай арганізацыі, неафіцыйна яго назвалі "лясной радзільняй".

Шышкі сюды паступаюць у асноўным з Мінскай, Гомельскай і Магілёўскай абласцей.

Як распавяла начальнік вытворчага аддзела РЛСНЦ Кацярына Радушкевіч, у мінулым годзе тут перапрацавалі каля 190 тон сыравіны. Атрымалі каля 2 тон 300 кілаграмаў насення.

Калі коратка, то тэхналогія такая. Спачатку шышкі захоўваюцца ў перфараваных скрынях - гэта першы этап сушкі: натуральны.

Затым сыравіна падаецца на стужку і перабіраецца ўручную. Усе астатнія этапы - альбо цалкам аўтаматызаваныя, альбо якія патрабуюць мінімальнага удзелу чалавека.

У цэнтры ўстаноўлена сучаснае абсталяванне (сушыльныя шафы, сепаратар, абяскрылывацелі), якое дазваляе сачыць за вільготнасцю прадукцыі і ў канчатковым выніку атрымаць з кожнай шышкі ўсё насенне.

Супрацоўнікі цэнтральнай аналітычнай лабараторыі адбіраюць узоры, правяраюць ўсходжасць насення, у абсалютнай большасці валодаючых, згодна з заключэннем спецыялістаў, высокай якасцю. Гэта практычна стопрацэнтная гарантыя таго, што з беларускага насення вырастуць моцныя, высокія і прыгожыя елкі і хвоі.

Каля 15 тон элітнага насеннага матэрыялу захоўваецца ў халадзільных камерах пры тэмпературы ад +2 да –2 градусаў. Кожная партыя мае пашпарт і сваю класнасць.

"Адна з задач нашага цэнтра - перапрацоўка лесанасеннай сыравіны дрэў іглічных парод. Гэта - стратэгічны запас Беларусі, які выкарыстоўваецца для лесааднаўлення і лесаразвядзення", - сказала Кацярына Радушкевіч.

Як распавяла прэс-сакратар Міністэрства лясной гаспадаркі Беларусі Анастасія Дакучаева, лесагаспадарчымі аб'яднаннямі краіны ўжо нарыхтавана каля 1164 тон хваёвых шышак, з якіх амаль 265 тон - селекцыйных. План выкананы на 121,2%. Яловых шышак сабрана каля 203 тон, з якіх больш за 45 тон - селекцыйныя.

Планавыя паказчыкі пакуль дасягнуты на 76%, але афіцыйны прадстаўнік ведамства ўпэўнена, што і па шышках елі нарыхтоўка завершыцца паспяхова.

Дарэчы, насенне беларускіх элітных сартоў елі, хвоі і лістоўніцы ў ранейшыя гады ішло і на экспарт - у краіны Прыбалтыкі, у Польшчу, Вялікабрытанію і Швецыю. Так што, адпачываючы пад хвоямі дзе-небудзь у Юрмале або Паланзе, можна смела выказаць здагадку, што дрэвы гэтыя родам з нашых месцаў.

Sputnik, 27 лютага 2021