Хабар для Евы. Колькі каштуе Еўрапарламент?

Маштабны карупцыйны скандал у Еўрапарламенце абрастае новымі падрабязнасцямі. Грачанка Ева Кайлі, цяпер ужо былы намеснік старшыні ЕП, прызналася, што папрасіла свайго бацьку схаваць незаконна атрыманыя наяўныя грошы, паведаміў Еuronews. У пачатку снежня паліцыя затрымала яго, калі ён з поўным банкнот чамаданам выходзіў з атэля ў Еўрапейскім квартале Бруселя.

Як піша бельгійская газета Le Soіr, еўрадэпутат распавяла органам правапарадку, што 600 тысяч еўра з чамадана, сапраўды, былі ў яе кватэры, куды іх прынеслі яе партнёр Франчэска Георгі і яшчэ адзін былы дэпутат Еўрапарламента П'ер Антоніа Панцыры. Апошняму і належаць наяўныя грошы, сцвярджае Ева Кайлі. Па версіі следства, менавіта гэты італьянскі экс-парламентарый быў на чале крымінальнай арганізацыі, якую падазраюць у карупцыі і адмыванні грошай.

Як сцвярджаюць эксперты, ЕП стаў прыдатнай пляцоўкай, дзе пры ўдзеле парламентарыяў актыўна рэалізоўваліся рознага кшталту крымінальныя схемы. Колькі ж каштуе Еўрапарламент?

Карупцыя ў еўрапейскіх структурах дасягнула небывалых маштабаў. Калі раней крадзяжы з еўрафондаў складалі сотні мільёнаў еўра, то цяпер — мільярды. Сумесны даклад Еўрапейскага антыкарупцыйнага агенцтва (OLAF) і дырэктарата юстыцыі ЕС ужо змяшчаў шакавальныя высновы аб карупцыі ў Еўрасаюзе ў 2014 годзе, адзначыла zvezdaweekly.ru.

 «Ад карупцыі краіны ЕС штогод губляюць 323 мільярды еўра, ці амаль адну траціну сямігадовага бюджэту ЕС на 2014—2020 гады», — адзначылі эксперты OLAF. Згодна з дакладам Еўрапейскай партыі «зялёных», краіны ЕС страцілі з-за карупцыі астранамічную суму — 904 млрд еўра.

Нават з улікам «усушак і ўтрусак» у бюджэце ЕС, доля зведзеных «налева» пад выдуманымі падставамі сродкаў уражвае. У 2013 годзе, паводле даных Еўрапейскай падліковай палаты (ЕСП), краіны-сябры Еўрасаюза «памылкова» выдаткавалі амаль 7 млрд еўра — маўляў, «на апрацоўку зямель, непрыдатных для сельскай гаспадаркі». Па методыцы ЕСП гэта не лічыцца «неэфектыўным расходаваннем сродкаў, растратамі або махлярствам». Пракуратурамі краін ЕС па артыкулах «Хабар» і «Злоўжыванне службовым становішчам» яшчэ ў 2013 годзе было распачата 67,8 тысячы крымінальных спраў. Гэта была толькі верхавіна айсберга татальнай карупцыі.

Калі OLAF даўно налічыў страты ад карупцыі ў ЕС на 323 млрд еўра ў год, то Еўракамісія афіцыйна прызнала толькі 120 млрд еўра, дапусціўшы, што рэальна — «значна больш». Але нават гэтая сума роўная гадавому бюджэту Еўрасаюза. Паводле даных аўдыту, яшчэ ў 2012 годзе з рахункаў структур ЕС у невядомым напрамку выцекла 4,8 працэнта бюджэту. ЕК прызнае, што да 20 працэнтаў дзяржвыдаткаў краін Еўрасаюза асядае ў кішэнях чыноўнікаў. Рэальныя маштабы куды шырэйшыя.

Яскравае сведчанне — скандал у Еўрапарламенце. «Шок», «цень на ўвесь Еўрапейскі саюз» — так еўрапейскія СМІ пішуць пра «справу Евы». «Мяшкі з наяўнымі! Палітыкі арыштаваныя! Хабарніцтва? Сардэчна запрашаем у снежаньскі морак, які накрыў Еўропу», — іранізуюць калумністы партала Polіtіco.

Следчыя прад'явілі Кайлі і яшчэ тром падазраваным абвінавачанні ў прыналежнасці да злачыннай арганізацыі, адмывання грошай і карупцыі. Гэтаму папярэднічала серыя ператрусаў, калі на працягу некалькіх дзён у доме аднаго з падазраваных знайшлі тыя самыя 1,5 мільёна еўра наяўнымі. Ператрусы прайшлі ў некалькіх прыватных дамах і парламенцкіх кабінетах у Бруселі. Французская паліцыя агледзела і апячатала яшчэ некалькі памяшканняў у будынку Еўрапарламента ў Страсбургу. 600 тысяч еўра адшукалі ў доме аднаго з падазраваных, у неназванага еўрадэпутата — 150 тысяч еўра, а ў чамадане ў нумары брусельскага атэля — яшчэ 750 тысяч еўра. У самім Еўрапарламенце тое, што здарылася, ужо называюць найбуйнейшым карупцыйным скандалам у гісторыі арганізацыі.

Чым вядомая Ева Кайлі? Партал Polіtіco называе 44-гадовую Кайлі «адной з самых уплывовых фігур» у Еўрапарламенце. Да таго, як падацца ў вялікую палітыку, яна вяла навіны на грэчаскім прыватным тэлеканале Mega TV. У Грэцыі Ева «лічылася знакамітасцю», а ў брусельскіх калідорах — «адной з самых гламурных персон». У 2011 годзе нямецкі часопіс Spіegel сцвярджаў, што на радзіме «знешнасць эфектнай бландзінкі выклікала нездаровую цікавасць, якая пасля ператварылася ў адкрыты сексізм і навешванне цэтлікаў».

Па першай адукацыі Ева архітэктар, пасля вывучала міжнародныя адносіны і еўрапейскую палітыку. У 1998-м, ва ўзросце 20 гадоў, яна абралася ў муніцыпальны савет свайго роднага горада Салонікі, у 2007-м стала дэпутатам парламента Грэцыі, а з 2014-га засядае ў Еўрапарламенце. Там яна займалася лічбавізацыяй (і нават атрымала ўзнагароду за прасоўванне сучасных тэхналогій), пакуль сёлета ў студзені яе не прызначылі спецпрадстаўніком па адносінах з Блізкім Усходам.

На наступны дзень пасля арышту Евы Кайлі дэпутаты Еўрапарламента на сесіі ў Страсбургу прагаласавалі за яе зняцце з пасады намесніка кіраўніка Еўрапарламента ад фракцыі сацыялістаў. Кайлі была выключана з партыі ПАСОК — «Рух перамен» па асабістым рашэнні старшыні партыі Нікаса Андрулакіса. У Грэцыі накладзены арышт на ўсю маёмасць яе і членаў яе сям'і, у тым ліку банкаўскія рахункі. Наогул, партыя сацыялістаў ПАСОК мае даўнюю карупцыйную гісторыю, так што адхрысціцца ад калегі так хутка не атрымаецца.

Ёсць яшчэ адно меркаванне адносна асаблівага выбару «карупцыйнай мішэні» для абвінавачання, адзначыла zvezdaweekly.ru. Узняўшыся да пасады віцэ-старшыні Еўрапарламента, Ева Кайлі стала рэальна разглядацца як магчымы кандыдат на пасаду кіраўніка Еўракамісіі на змену «ўсёмагутнай» Урсулы фон дэр Ляен. Гэта, мяркуючы па ўсім, і стала пачаткам яе непрыемнасцяў. Урсула фон дэр Ляен назвала абвінавачанні на адрас Евы Кайлі ў карупцыі «пытаннем даверу да еўрапейскіх інстытутаў». «Нам патрэбны структуры па этычным кантролі, якія будуць працаваць з усімі інстытутамі», — паспяшалася адгарадзіць камісію ад парламента дальнабачная немка. Кіраўніка дыпламатыі ЕС Жазепа Барэля таксама турбуе расследаванне, асабліва як «былога старшыню Еўрапарламента» і дзейнага сацыяліста. Разам з тым ён падкрэсліў, што супрацоўнікі знешнепалітычнай службы ЕС і місій ЕС за мяжой «да гэтай справы не маюць дачынення». Тым часам Ева Кайлі пачала даваць паказанні. Як паведамляецца, яна абвінаваціла ў датычнасці да карупцыйнага скандалу старшыню ЕП Жазепа Барэля. Кажуць, Барэль вельмі занерваваўся.

Урсулу фон дэр Ляен (як яе называюць, «мадам УФДЛ») падазраюць у лабіраванні інтарэсаў фармгіганта Pfіzer з ЗША і «адсутнасці празрыстасці». Еўрапейскі омбудсмен Эмілі О'Рэйлі заявіла, што фон дэр Ляен схавала тэкставыя паведамленні аб закупцы вакцыны ад каранавіруса амаль на два мільярды еўра, якімі яна абменьвалася з кіраўніком Pfіzer Альбертам Бурла.

Таксама высветлілася, што муж Урсулы, Хайка фон дэр Ляен, займае пасаду медыцынскага дырэктара ў Orgenesіs, амерыканскай біятэхналагічнай кампаніі, якая актыўна ўдзельнічала ў распрацоўцы вакцыны Pfіzer. У маі 2021-га Урсула фон дэр Ляен падпісала трэці кантракт з кампаніямі BіonTech і Pfіzer на закупку яшчэ 1,8 млрд доз вакцыны па кошце 19,5 еўра, што на чатыры еўра вышэй, чым у першым кантракце Еўрасаюза. Няцяжка падлічыць «дэльту». Але «мадам УФДЛ» дагэтуль застаецца ў крэсле і дзеліць мільярды.

Паводле даных Spіegel onlіne, следчыя распрацоўвалі аперацыю па затрыманні з ліпеня «ў строгім сакрэце». І не знайшлі больш прыдатнага моманту для вырашальнага ўдару, чым фінальны тыдзень чэмпіянату свету па футболе. Зразумела, у Катары заявілі, што не маюць ніякага дачынення да скандалу і да подкупаў высокапастаўленых еўрапейцаў.

Тым часам Доха раскрытыкавала Еўрапарламент за забарону прадстаўнікам гэтай дзяржавы з берагоў Персідскага заліва наведваць галоўны заканадаўчы орган Старога Свету і прыпыненне абмеркаванняў усіх пытанняў, звязаных з ім. У Катары выдатна разумеюць, што ў іх маецца сур'ёзная зброя супраць нядобразычліўцаў з Еўропы — газ, цяпер вельмі неабходны еўрапейцам, якія адмовіліся ад расійскага газу і плануюць замяніць яго звадкаваным прыродным газам (ЗПГ), у тым ліку і з Катара, аднаго з найбуйнейшых сусветных экспарцёраў ЗПГ.

МЗС Катара назвала забарону катарскім прадстаўнікам наведваць ЕП «дыскрымінацыйным» і недвухсэнсоўна намякнула, што падобныя дзеянні могуць паставіць пад пагрозу супрацоўніцтва паміж Катарам і Еўрасаюзам у энергетычнай сферы.

«Рашэнне аб дыскрымінацыйных абмежаваннях негатыўна адаб'ецца на рэгіянальнай і глабальнай бяспецы, а таксама на абмеркаванні супрацоўніцтва ў сферы энергетыкі, — адзначаецца ў заяве МЗС Катара. — Вельмі шкада, што некаторыя асобы дзейнічаюць на падставе забабонаў супраць Катара і робяць высновы на аснове недакладнай інфармацыі, не чакаючы заканчэння расследавання».

Натуральна, арганізатары Кубка свету катэгарычна адпрэчваюць сваё дачыненне да карупцыйнага скандалу. Яны, дарэчы, абвінавачваюць яшчэ і Бельгію ў тым, што мясцовыя ўлады трымаюць іх у поўным няведанні адносна ходу расследавання. Як вядома, Германія ў лістападзе падпісала з Дохай 15-гадовы кантракт на пастаўкі звадкаванага прыроднага газу. Летась Катар, нагадвае Polіtіco, забяспечыў чвэрць еўрапейскага імпарту ЗПГ. «Выклікае глыбокае шкадаванне, што ўрад Бельгіі не прыкладае ніякіх намаганняў і не звязваецца з нашым урадам з мэтай устанаўлення фактаў», — падкрэсліваецца ў заяве.

Публічныя ператрусы ў чыноўнікаў Еўрапарламента з'яўляюцца інструментам для маніпуляцыі грамадствам, дазваляюць на нейкі час спыніць нарастанне негатыўных настрояў сярод жыхароў ЕС, але не дапамагаюць вырашыць праблемы ўнутранай бюракратыі.

Такі пункт гледжання ў эфіры «Альфа Радыё» выказаў аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Аляксей Аўдонін. «Гэта ж не першы выпадак. Гэта проста першы публічны выпадак, выведзены на такі высокі ўзровень. Насамрэч карупцыя цалкам захапіла ўсе еўрапейскія інстытуты, — заўважыў эксперт. — Усе еўрачыноўнікі схільныя да карупцыйных правапарушэнняў. Таму нічога дзіўнага, што чыноўнікі такога высокага рангу атрымалі нейкія ўзнагароды за нейкія рашэнні ці лабіраванне тых ці іншых інтарэсаў. Праблема ў іншым».

Як падкрэсліў Аляксей Аўдонін, аналітыкам цікавы не сам факт здарэння, а прычына — для чаго было выносіць гэта на публіку. «Гэта для таго, каб дыскрэдытаваць Еўрапарламент? Не, гэта было зроблена, хутчэй за ўсё, для кіравання соцыумам, эмацыянальным станам насельніцтва еўрапейскіх краін. Усе разумеюць, што еўраінстытуты бюракратызаваны, прасоўваюць нейкія не зусім правільныя ідэі, да іх дакладна ёсць негатыў з боку жыхароў краін Еўропы. А для таго, каб аслабіць негатыўныя эмоцыі ў насельніцтва, і праводзяцца такія «публічныя пакаранні» чыноўнікаў, бо выклікаюць ухвалу ў еўрапейскай грамадскасці, — лічыць аналітык. — Таму, хутчэй за ўсё, такая публічнасць гэтай падзеі з'яўляецца якраз элементам палітычнага і псіхалагічнага кіравання грамадствам. Бо гэтыя чысткі толькі крычаць: паглядзіце, як еўрапейскія краіны прасоўваюць ідэю народаўладдзя, дэмакратыі, змагаюцца з карупцыяй. Нічога дзіўнага тут няма, бо гэта просты элемент маніпуляцыі. А там як бралі хабар, так і будуць працягваць гэта рабіць».

Аднак, на думку эксперта, такія дзеянні з боку еўрапейскай улады ніяк не дапамогуць вырашыць праблемы з унутранай бюракратыяй:

«Так, гэта можа супакоіць еўрапейцаў, даць ім эмацыянальны выхлап, паказаць, што еўрапейскія спецыяльныя службы працуюць, выяўляюць такія парушэнні. Натуральна, вінаваты ў дрэнным эканамічным стане краіны нейкі пэўны чыноўнік. Але самае галоўнае, што вось гэта ўсё не дапаможа Еўрасаюзу вырашыць праблемы з унутранай бюракратыяй, у якой яны загразлі, і больш таго, не дазволіць пазбавіцца ад залежнасці ЗША і Лондана, таму што чыноўнікі, якія там сядзяць, так і працягнуць ім падпарадкоўвацца».