Галодныя гульні. Да чаго прывядзе глабальны недахоп харчавання?

Засуха, крызіс, які выкліканы пандэміяй, а таксама сітуацыя ва Украіне пагражаюць пагоршыць і без таго складаную сітуацыю з голадам па ўсім свеце. Пра гэта газеце «Bіld am Sonntag» расказала міністр па пытаннях эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця ФРГ Свення Шульцэ. Яна адзначыла, што «цэны на прадукты ва ўсім свеце выраслі на траціну і знаходзяцца на рэкордным узроўні».

«Сусветная харчовая праграма мяркуе, што 300 мільёнаў чалавек у свеце пакутуюць ад голаду, і гэтыя ацэнкі ўвесь час карэкціруюцца ў бок павелічэння. Пасыл такі: нам пагражае наймацнейшы голад з часоў Другой сусветнай вайны і мільёны ахвяр», — заявіла Свення Шульцэ. Як заўважаюць эксперты, на стан глабальнай харчовай бяспекі негатыўна паўплывала і бязглуздая санкцыйная палітыка Захаду. Да чаго прывядзе недахоп харчавання?

Пасля пачатку пандэміі каранавіруса і звязанага з яе наступствамі разрыву лагістычных ланцужкоў многія краіны сутыкнуліся з праблемамі харчовай бяспекі. Магчымы крызіс гэтай сферы сёння выступае адным з ключавых фактараў глабальнай нестабільнасці.

«Новыя неспрыяльныя з'явы ў забеспячэнні харчовай бяспекі, якія адзначаюцца апошнім часам, спрыяюць таму, што гэтая тэма становіцца актуальным міжнародным трэндам. У медыясферы ўсё часцей з'яўляюцца публікацыі пра глабальны голад і абвастрэнне канкурэнцыі на сусветных харчовых рынках», — сказаў начальнік аддзела Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Антон Дударонак, паведаміла БелТА.

Паводле яго слоў, у 2020—2021 гадах былі адзначаны засуха ў многіх рэгіёнах планеты і рэзкае павышэнне цэн на газ, што садзейнічала росту кошту ўгнаенняў і іншых вытворчых затрат. Да дэфіцыту мінеральных угнаенняў прывяла і санкцыйная палітыка Захаду — трывогу б'юць буйныя сельгасвытворцы, у тым ліку Бразілія і самі Злучаныя Штаты.

«З улікам працэсаў і новых геапалітычных выклікаў, якія адбываюцца сёння, прагназуецца верагоднасць голаду для шэрагу рэгіёнаў планеты. Як мяркуюць эксперты, пад найбольшымі рызыкамі знаходзіцца Афрыка на поўдзень ад Сахары, дзе, паводле звестак Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН, на красавік бягучага года колькасць тых, хто галадае, з 2019 года вырасла на 46 мільёнаў, дасягнуўшы 282 мільёнаў чалавек. СМІ адзначаюць, што за апошнія паўтара гады цэны на ўгнаенні ў краінах Афрыкі выраслі ўтрая. Па ацэнках даследчай групы AfrіcaFertіlіzer.Org, апублікаваных сёлета ў студзені, патэнцыйна гэта можа скараціць вытворчасць збожжавых на 30 мільёнаў тон (такой колькасці хопіць, каб накарміць 100 мільёнаў чалавек)», — распавёў Антон Дударонак.

Новы буйны эканамічны і сацыяльна-палітычны крызіс у краінах Чорнага кантынента можа прывесці да чарговай хвалі міграцыі на поўнач і дэстабілізацыі Еўрапейскага саюза.

«Наступствы канфлікту Расіі і Захаду ва Украіне яшчэ больш абвастраюць рызыкі для харчовай бяспекі, улічваючы істотны ўклад як расійскага, так і ўкраінскага боку ў забеспячэнне стабільнасці глабальнай харчовай сістэмы (паводле ацэнак, абедзве дзяржавы вырабляюць амаль трэць агульнасусветнага аб'ёму пшаніцы і ячменю, 20 працэнтаў кукурузы і больш за палову сланечнікавага алею). Як адзначаюць эксперты, больш за траціну імпартаванай 45 найменш эканамічна развітымі краінамі Афрыкі пшаніцы расце на расійскіх і ўкраінскіх палях. У Заходняй Еўропе 35—40 працэнтаў працэнтаў сланечнікавага алею мае ўкраінскае і расійскае паходжанне», — паведаміў аналітык.

У сваю чаргу, заходнія абмежаванні адносна беларускіх і расійскіх вытворцаў угнаенняў, у тым ліку блакіроўка шэрагу традыцыйных гандлёва-транспартных маршрутаў, звужаюць магчымасці паставак калійнай прадукцыі на сусветныя рынкі, а створаны штучна дэфіцыт аўтаматычна садзейнічае росту яе кошту. Па словах начальніка аддзела БІСД, варта ўлічваць, што Расія з'яўляецца ключавым сусветным гульцом у здабычы прыроднага газу, які служыць сыравінай для вытворчасці ўгнаенняў.

У сувязі з гэтым генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш заявіў, што канфлікт ва Украіне можа выклікаць «ураган голаду і крах глабальнай харчовай сістэмы» па ўсім свеце. На думку кіраўніка Сусветнай гандлёвай арганізацыі Нгозі Аконджа-Івеала, вайна і санкцыі могуць справакаваць галодныя бунты ў найбяднейшых краінах: «Ежа і энергарэсурсы — два самыя вялікія артыкулы расходаў у спажывецкім кошыку бедных людзей ва ўсім свеце».

Як адзначае брытанская Fіnancіal Tіmes, працяг санкцый створыць палітычныя рызыкі і для кіраўніцтва заходніх краін, можа дэстабілізаваць і раскалоць краіны Захаду: «Да восені 2022 года тэма Украіны можа адысці на другі план, а эканамічны крызіс стане дамінантай у заходняй палітыцы».

Сучаснаму свету пагражае новая халодная вайна з ядзерным адценнем і выбухным ростам крайняга нацыяналізму. Такое меркаванне выказаў кіраўнік Арганізацыі Аб'яднаных Нацый Антоніу Гутэрыш падчас свайго выступлення ў амерыканскім універсітэце Сэтан-Хол у Нью-Джэрсі, паведаміла ТАСС.

Паводле слоў генсека ААН, перад чалавецтвам сёння стаіць нямала выклікаў. Яны дэманструюць раскол, які адбыўся ў нашым грамадстве. Гутэрыш таксама адзначыў, што ў свеце ёсць і іншыя праблемы, звязаныя з глабальным пацяпленнем, ростам няроўнасці, голадам і хваробамі. Звяртаючыся да студэнтаў універсітэта, генеральны сакратар ААН папярэдзіў, што яны ўступаюць у свет, поўны небяспек. Падобнай напружанасці, як зараз, не было дзесяцігоддзямі.

Сярод пакупнікоў сельскагаспадарчай прадукцыі з Расіі і Украіны ёсць такія краіны, як Туніс, Егіпет, Лівія, Емен і іншыя, у якіх у пачатку папярэдняга дзесяцігоддзя прайшла серыя антыўрадавых пратэстаў, пазней названых «арабскай вясной». Падаражанне або недахоп харчавання могуць справакаваць там рост сацыяльнай напружанасці і паўтарэнне падобных падзей. У выніку на карце планеты рызыкуе ўтварыцца вялізная прастора, ахопленая хаосам, лічыць Baltnews.

Тым часам стала вядома, што колькасць бежанцаў і ўнутрана перамешчаных асоб упершыню за ўсю гісторыю назіранняў перавысіла ў свеце 100 мільёнаў чалавек. Аб гэтым заявілі ва Упраўленні вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў (УВКБ ААН). «100 млн — суровая лічба, выцвярэжальная і трывожная ў роўнай меры. Гэта рэкорд, які ніколі не павінен быў быць устаноўлены», — сказаў вярхоўны камісар ААН па справах бежанцаў Філіпа Грандзі, дадаўшы, што гэта мусіць паслужыць трывожным сігналам для чалавецтва. Ён таксама адзначыў, што гуманітарная дапамога з'яўляецца паліятывам, а не лекамі. Паводле яго слоў, каб змяніць тэндэнцыю, трэба дабіцца ўстанаўлення міру і стабільнасці.

Па дадзеных УВКБ ААН, да канца мінулага года колькасць вымушана перамешчаных асоб ва ўсім свеце вырасла да 90 мільёнаў чалавек, што было звязана з новымі хвалямі гвалту і зацяжнымі канфліктамі ў такіх краінах, як Эфіопія, Буркіна-Фасо, М'янма, Нігерыя, Афганістан і Дэмакратычная Рэспубліка Конга.

Магчымае наступленне голаду ў краінах Блізкага Усходу і Афрыкі непазбежна выкліча рост колькасці вымушаных перасяленцаў, якія будуць рухацца ў напрамку Еўропы, а яна ўжо прыняла бежанцаў з Украіны. Гэта можа рэзка пагоршыць сітуацыю ў Еўропе, і без таго ахопленую эканамічным крызісам, справакаваным падаражаннем энерганосьбітаў.

«Каму ж патрэбна такая сітуацыя ў свеце? Хто можа паспрабаваць атрымаць выгаду з голаду, які пагражае планеце? Хутчэй за ўсё, у гэтым зацікаўлены Злучаныя Штаты. Паслабленне эканомікі Еўрапейскага саюза выгадна для Вашынгтона. Гэта дазволіць значна знізіць самастойнасць краін, якія ўваходзяць у ЕС, каб канчаткова ператварыць яго ў інструмент для правядзення сваёй палітыкі на еўрапейскім кантыненце», — адзначыў Baltnews.

На гэтым фоне Сусветны банк, Міжнародны валютны фонд, Сусветная гандлёвая арганізацыя і Сусветная харчовая праграма ААН яшчэ ў сярэдзіне красавіка запатрабавалі, каб сусветная супольнасць неадкладна прыняла меры для прадухілення голаду. У сумеснай заяве гэтых арганізацый падкрэсліваецца, што ўкраінскі крызіс пагоршыў наступствы пандэміі, якая працягваецца ўжо трэці год.

«Рэзкае павышэнне цэн на асноўныя прадукты харчавання і недахоп паставак узмацнілі ціск на хатнія гаспадаркі ва ўсім свеце і прыводзяць яшчэ мільёны людзей да беднасці», — адзначаецца ў паведамленні.

Арганізацыі таксама заклікалі не ўводзіць эмбарга на пастаўкі прадуктаў харчавання і ўгнаенняў, а таксама падтрымаць рэгіёны, якія маюць у гэтым патрэбу: неабходна прадугледзець экстраннае забеспячэнне харчаваннем і фінансавую дапамогу. Сусветнай супольнасці трэба нарасціць сельскагаспадарчую вытворчасць і аб'ём адкрытага гандлю, вынікае з заявы. У арганізацыях лічаць, што рост цэн на ўгнаенні і скарачэнне сусветных паставак прывядзе да наступстваў для вытворчасці харчавання ў свеце.

Па падліках Сусветнага банка, рост цэн на прадукты на адзін працэнтны пункт адправіць за рысу беднасці каля 10 мільёнаў чалавек па ўсім свеце. У першую чаргу пацерпяць найбяднейшыя дзяржавы, якія моцна залежаць ад імпарту прадуктаў харчавання. Аднак рызыкі ўзрастаюць і для краін з сярэднім прыбыткам, дзе пражывае большасць бедных людзей у свеце.

Антоніу Гутэрыш заклікаў вярнуць на сусветныя рынкі харчаванне і ўгнаенні, у прыватнасці, з Расіі і Беларусі. «Нам патрэбны хуткія і рашучыя дзеянні для забеспячэння стабільнага патоку харчавання і энергетыкі на адкрытых рынках, — заўважыў генсек ААН. — Таму неабходна зняць абмежаванні на экспарт, размеркаваць харчовыя рэзервы сярод тых, хто ў іх мае патрэбу, і вырашыць праблему росту цэн на прадукты харчавання».

Цяперашняя сітуацыя стварае комплекс цяжка вырашальных праблем, з якімі могуць сутыкнуцца краіны свету. Зрыў ланцужкоў паставак можа спарадзіць дэфіцыт харчовых тавараў, што пагоршыць праблему інфляцыі. Ва ўмовах бягучай нявызначанасці перад імпарцёрамі ў Еўропе, Паўночнай Афрыцы і Кітаі стаіць задача пошуку шляхоў забеспячэння дастатковых паставак. «Сёння мы бачым, як геапалітычныя фактары ўсё больш мяняюцца і фарміруюць новую рэальнасць. Так, першачарговай задачай аналітыкаў ЗША цяпер з'яўляецца не столькі пралічванне эканамічных наступстваў крытычнага недахопу харчавання, колькі прагназаванне магчымых сцэнарыяў выкарыстання Расіяй падкантрольных харчовых рэсурсаў у геапалітычных мэтах», — падкрэсліў Антон Дударонак.

У гэтых умовах намаганні Вашынгтона могуць быць сканцэнтраваны ў першую чаргу на дэстабілізацыі адносін паміж Расіяй і Кітаем, пераарыентацыі паставак харчавання на краіны, якія найбольш залежаць ад экспарту ўкраінскага збожжа для зніжэння ўплыву на іх РФ (Інданезію, Філіпіны, В'етнам, Малайзію, Тайланд, Егіпет, Марока), а таксама перашкаджэнні планам Расіі па дыверсіфікацыі ланцужкоў паставак.

«Такім чынам, нараўне з пандэміяй і праблемамі змены клімату, канфлікт ва Украіне ў сярэднетэрміновай перспектыве можа ўзмацніць харчовую нестабільнасць. У глабальным эканамічным вымярэнні ён таксама здольны прывесці да трансфармацыі міжнародных арганізацый і эканамічных сістэм, узмацненне ролі лічбавых валют, паслаблення долара, з'яўлення новых рэзервовых валют», — звярнуў увагу Антон Дударонак.

Разам з тым у існуючых умовах новыя магчымасці для росту атрымліваюць дзяржавы, якія маюць актывы ў сектары сельскай гаспадаркі, уключаючы пастаўкі сельскагаспадарчай тэхнікі і ўгнаенняў, мяса-малочную вытворчасць, зямельныя рэсурсы. «У гэтых адносінах Беларусь і Расія займаюць устойлівыя пазіцыі. Кітайска-расійскія пагадненні ў галіне сельскай гаспадаркі і энерганосьбітаў сфармавалі надзейную абарону ад негатыўнага ўздзеяння заходніх санкцый. Беларусь таксама падышла да магчымага харчовага дэфіцыту з уласнай мадэллю забеспячэння харчовай бяспекі.

Паводле даных The Economіst на 2021 год, па індэксе сусветнай харчовай бяспекі Беларусь займае 36-е месца», — акцэнтаваў увагу аналітык. У нашай краіны напрацаваны партнёрскія адносіны з многімі рэгіёнамі планеты, ёсць сувязі як з традыцыйнымі, так і новымі рынкамі. «Можна з упэўненасцю заключыць, што нашы краіны маюць несумненны і шырокі патэнцыял для ўзаемадзеяння ў гэтай галіне», — заўважыў эксперт.