Па якой "сусветнай цане" Беларусь будзе купляць у Расіі нафту

Адным з вынікаў сочынскіх беларуска-расійскіх перагавораў 7 лютага на вышэйшым узроўні сталі рашэнні адносна ўмоў пастаўкі ў Беларусь энергарэсурсаў, уключаючы нафту. Вырашана, што наконт гэтага будуць дамаўляцца паміж сабой кампаніі дзвюх краін, а ўрад Расіі акажа ў гэтым неабходнае садзейнічанне. Адказным, дарэчы, назначаны намеснік кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Расіі Дзмітрый Козак, які да нядаўняга часу курыраваў адпаведную сферу на пасадзе віцэ-прэм'ера.

Гарачую нафтавую тэму 9 лютага пракаментаваў журналістам першы віцэ-прэм'ер урада Беларусі Дзмітрый Крутой, які паведаміў, што беларускія НПЗ будуць купляць нафту па дамоўленасці з расійскімі кампаніямі па цэнах, якія ўстанаўліваюцца на сусветным рынку (і расійскі бок з гэтым згадзіўся). Гэта менавіта тое, на чым настойвала Беларусь, не патрабуючы ніякіх спецыяльных, эксклюзіўных умоў. Больш таго, Беларусь зверне больш пільную ўвагу на супрацоўніцтва з невялікімі здабыўнымі кампаніямі ў Расіі, якія, як было абяцана, атрымаюць доступ да транзітнай трубы - паставак праз "Транснафту".

Гэта інфармацыя выклікала шматлікія дадатковыя пытанні як у экспертным асяроддзі, так і ў СМІ, а таму мы звярнуліся да Дзмітрыя Крутога за тлумачэннямі.

______________________________________________

- Цяпер увесь сыр-бор ідзе ў рамках цэнаўтварэння паміж кампаніямі. Гэта значыць, паміж нашымі НПЗ і расійскімі пастаўшчыкамі. Тэма пошліны наогул ніяк не датычыцца кампаній і ніяк не ўплывае на перагаворы. Яны да гэтай пошліны не маюць ніякага дачынення. Пошліны - гэта пытанне дамоўленасці паміж мінфінамі, урадамі, міждзяржаўных адносін у Еўразійскім эканамічным саюзе. І тут тэма пошлін ніяк не ўдзельнічае і ніяк не ўплывае на гэтыя кампаніі, на іх, груба кажучы, даходнасць - расійскіх пастаўшчыкоў.

Яны, пастаўляючы ў нашу краіну, фармальна не плацяць у расійскі бюджэт гэту пошліну (Беларусь і Расія на падставе міжурадавага пагаднення маюць дамоўленасць аб бяспошлінных пастаўках, індыкатыўны нафтавы баланс на 2020 год падпісаны ў аб'ёме 24 млн т.). А пастаўляючы куды-небудзь у Еўропу - плацяць. Яны самі гэта прызнаюць, кажуць, што пошліна на адносіны з Беларуссю не ўплывае ніяк.

Гэта значыць, увесь сыр-бор цяпер аб тым, якую ўзгадніць цану камерцыйнага кантракта.

Калі падпісвалі Дагавор аб ЕАЭС (29 мая 2014 года.), адначасова быў падпісаны пратакол паміж урадамі Беларусі і Расіі, што ў наш бюджэт да 2024 года (да стварэння ў саюзе агульных рынкаў нафты і нафтапрадуктаў.) мы можам залічаць да $1,5 млрд экспартных мытных пошлін на нафтапрадукты. Гэта на той момант быў пэўны элемент кампрамісу паміж прэзідэнтамі, каб, уступаючы ў саюз са здабыўнымі краінамі, мы, не маючы прыроднай рэнты, атрымлівалі нейкую гарантыю, што наша эканоміка не пацерпіць у канкурэнтнай барацьбе ва ўмовах свабоднага рынку.

Вядома, гучаць меркаванні, што тут жа расіяне гэты падатковы манеўр (яго сутнасць заключаецца ў паступовым скарачэнні экспартнай пошліны і павышэнні падатку на здабычу карысных выкапняў.) аб'явілі. Яны, напэўна, доўга самі яго рыхтавалі, у іх былі іншыя матывы, але сітуацыя выглядае так, што з 1 студзеня 2015 года пачаўся першы этап гэтага манеўру. Мы, бачачы, што такая сітуацыя адбываецца, правялі перагаворы, і яны згадзіліся тады для кампенсацыі ў 2015 годзе залічаць у наш бюджэт столькі пошлін, колькі атрымаецца. Значыць, вось гэта абмежаванне - да $1,5 млрд на год - здымалася. На адзін толькі 2015 год.

З-за таго, што тады рэзка знізілася цана на нафту да $50 за бараль, мы атрымалі толькі $1,3 млрд. Значыць, зняцце гэтага ліміту не спрацавала і па базавым пагадненні мы за гэтыя $1,5 млрд не пераскочылі.

Далей пачаў працаваць ужо манеўр. Для нас цана нафты з-за гэтага пачала расці. І атрымліваецца, што мы з 2016 па 2018 год атрымалі сумарна толькі $2,3 млрд пошлін. Гэта значыць, калі ў першы год - 2015-ы - нават ва ўмовах зніжанай цаны на нафту мы атрымалі $1,3 млрд, то далей уплыў манеўру прывёў да таго, што мы атрымалі толькі $2,3 млрд за тры гады. Гэта ў сярэднім па $700-800 млн. І цяпер недзе прыкладна такая ж сума.

І далей з улікам таго, што манеўр павінен прадаўжацца, сума розніц гэтых мытных пошлін паміж нафтай і нафтапрадуктамі будзе "скурчвацца" для нашага бюджэту, і мы ўжо выйдзем у 2024 годзе цалкам на сусветную цану. Ужо нам будзе проста без розніцы, дзе купляць - у Расіі або не.

Цяпер цана для нас на 17 працэнтаў ніжэйшая за сусветную, гэта толькі на памер пошліны (раней у "Белнафтахіме" заяўлялі, што цана расійскай нафты для Беларусі цяпер складае 83 працэнты ад сусветнай.). А калі мы пошліну выключым і возьмем чыстую цану паміж кампаніямі, то яна, па сутнасці, сусветная. А расійскія кампаніі гавораць: вы нам яшчэ прэміі заплаціце. Гэта значыць, яны хочуць яшчэ на нашым рынку зарабіць.

Мы ў мінулым годзе прадставілі ўсе гэтыя параўнальныя разлікі па формуле экспартнага нетбэка (чыстая цана рэалізацыі нафты - экспартная цана за вылікам экспартных пошлін на нафту і затрат на транспарт па накіраванні пастаўкі.), які дзейнічае ва ўсіх краінах. Калі па сутнасці цэны ўсе прыводзяцца да аднаго рэгіёна - Заходняй Сібіры як асноўнага пункта ўліку паставак расійскай нафты.

На заходнім і нашым напрамках для расійскіх здабыўных кампаній мы хочам мець аднолькавае цэнаўтварэнне. Тое, што яны пастаўляюць праз парты па трубе на захад, і тое, што яны пастаўляюць у Беларусь, - адна нафта Urals той жа якасці. І цэнаўтварэнне павінна быць аднолькавае. Ва ўсіх гэтых разліках, калі мы з сусветнай каціроўкі аднімаем усю лагістыку, танкеры, кожны прамежкавы складнік мае інфармацыйнае міжнароднае афармленне. Мы можам спакойна гэты чысты экспартны нетбэк палічыць і паказаць, што пастаўляць да нас трубой лагістычна нармальна і выгадна.

- Прэмія з 2012 па 2015 год існавала юрыдычна ў пагадненні паміж "Белнафтахімам", двума нашымі НПЗ і расійскімі кампаніямі з ліку "вялікай пяцёркі". Калі мы плацілі ўсяго толькі палавіну сусветнай цаны, яна (прэмія пастаўшчыкам нафты.) мела нейкі эканамічны сэнс. Цяпер, калі для нас сусветная цана ўжо сціснулася, плаціць гэту прэмію - вар'яцтва.

- Два складнікі: гэта цана паміж кампаніямі - чыстая, без прэміі, і тая пошліна, якая ёсць па ўмовах расійскага падатковага манеўру на сённяшні дзень. Сумарна - гэта мінус 17 працэнтаў да той каціроўкі, якую мы бачым на Brent (эталонная марка нафты, якая здабываецца ў Паўночным моры.), і ўсё астатняе.

- Так. Дабаўляючы прэмію, расіяне хочуць гэту цану павялічыць.

- Цяпер вось Гуцарыеў (група кампаній "Сафмар" расійскага прадпрымальніка Міхаіла Гуцарыева, якая ажыццяўляе пастаўкі нафты ў Беларусь.) не дабаўляе, пастаўляе без прэміі.

- Так. Цяпер вельмі складана сказаць. Там шмат нюансаў. У іх там ва ўсіх розныя свідравіны, радовішчы - цяжкія, лёгкія, лагістыка розная, доступы розныя, парты перавалкі, фрахты...

Яны ж пастаўляюць на заходнія рынкі таксама па формуле гэтага чыстага нетбэка. Гэта міжнародная методыка. Мы гаворым: прымяніце гэту методыку да нас, вось як вы ажыццяўляеце цэнаўтварэнне пры пастаўках на Захад, давайце гэтак жа рабіць і для Беларусі. Яны "біліся" яшчэ за гэту прэмію. Цяпер не ведаю. Можа, пасля перагавораў, калі не будзе жорсткага націску...

І плюс сярэднія і невялікія кампаніі не мелі доступу да трубы, яны транзітную дэкларацыю ў прынцыпе не маглі атрымаць для паставак у Беларусь. Калі яны палічаць, што ім везці некуды незразумела што (у іх не тыя аб'ёмы) і ім прасцей у трубу зайсці і не звязвацца з танкерамі або нечым яшчэ, ім будзе выгадна (дамовіцца аб пастаўках у Беларусь.).

- Так, гэта цяпер пытанне перагавораў. І мы гаворым, што цэнаўтварэнне павінна быць аднолькавым у параўнанні з заходнімі краінамі.

- Гуцарыеў пастаўляе ж.

- Дык калі гэтых "кропель" будзе шмат. Гэта і вялікім кампаніям можа быць выгадна. Зразумела, што, можа, не тыя аб'ёмы ўжо будуць, як раней, але гэта аб'ёмы, якія забяспечаць унутраны рынак, нейкія мінімальныя экспартныя кантракты.

- Так. І даказваць, што наш рынак нават ва ўмовах адсутнасці прэміі ўсё роўна з'яўляецца выгадным з пункту гледжання паставак для расійскіх кампаній.

- Там з-за бараля яна плавае, пошліна сама скача... Блізка - 83-85 працэнтаў.

- Так, 100 працэнтаў.

- Вядома, Прэзідэнт паставіў дакладную задачу, каб урад абсалютна ўсе напрамкі адпрацоўваў і не зніжаў градус гэтых кансультацый. Мы гэта ўсё прадаўжаем, у тым ліку і з Казахстанам. Па транспарце нібыта пытанне ўжо вырашана. У іх былі звярстаны ўсе экспартныя кантракты - у канцы снежня пачалася ўся гэта эпапея. Гэта значыць, каб цяпер нешта выдзяляць для нас, ім трэба пераглядаць экспартны партфель. Але яны гэтым займаюцца і абяцаюць, што нейкі аб'ём для Беларусі яны збяруць.

- Мы цяпер паглядзім. Першыя тыдзень-два пакажуць. Мы ім ужо накіравалі прапановы.

- Усё гэта ёсць. Гэта ўсё цяпер у перагаворах. Кансультацыі ў гэтыя дні пачнуцца. Падрабязнасцей пакуль няма. З 15 па 23 лютага "Транснафта" будзе прымаць заяўкі на сакавіцкі транзіт, і вось гэта па сутнасці акно, на гарызонце якога мы павінны дасягнуць дамоўленасці, каб яны (кампаніі-пастаўшчыкі) звярнуліся з адпаведнымі заяўкамі ў Міністэрства энергетыкі Расіі, а Мінэнерга ўжо дало "Транснафце" ўказанні "пусціць у трубу".

- Пакуль падпісаных кантрактаў няма. Але гэта ўсё можа з'явіцца. Работа ідзе ў рэжыме анлайн. Нешта з'яўляецца, нешта адвальваецца. Такая цікавасць узнікла ва ўсіх да нашай краіны. Але гэта нядрэнна.

- Тут для нас гісторыя з нулявой сумай, калі браць валютны баланс. Вядома, калі каціроўка ніжэйшая, у нас кошт пакупкі самой нафты лепшы. Але спадае рынак нафтапрадуктаў, хоць там і ёсць пэўны лаг да трох месяцаў. Хоць, як нашы макраэканамісты лічаць, калі глядзець праз увесь плацежны баланс, то нафта, дапусцім, па $70 за бараль для нас лепш, чым нафта па $40-50. Менавіта з-за кошыка нафтапрадуктаў, эфекту дабаўленай вартасці. Цяпер - прыкладна $55 - гэта наогул абсалютна нейтральны ўзровень.

Уладзімір Мацвееў
БЕЛТА, 11 лютага 2020