Іван Крупко: Забеспячэнне харчовай бяспекі — важнейшы напрамак нацыянальнай палітыкі

Cельскагаспадарчы сезон падыходзіць да фінішу. У краіне завяршаецца уборачная кампанія, скончана сяўба азімых культур.

Хутка працаўнікі сяла адзначаць сваё прафесійнае свята — Дзень работнікаў сельскай гаспадаркі і перапрацоўчай прамысловасці АПК. Аб тым, з якімі вынікамі хлебаробы Беларусі будуць сёлета адзначаць гэту святочную дату і многае іншае распавёў міністр сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь Іван Крупко.

— Хачу адзначыць, што сельскагаспадарчая галіна і асабліва раслінаводства — гэта вытворчы цэх пад адкрытым небам і пагодна-кліматычныя змены кожны год ўплываюць у рознай ступені на канчатковыя вынікі.

2020 год быў больш спрыяльным па пагодна-кліматычных умовам і паказчыкі вытворчасці асноўных сельскагаспадарчых культур склаліся высокімі, а па нарыхтоўцы травяных кармоў рэкорднымі, дазволіўшы забяспечыць іх паўтарагадовы запас.

Разам з тым 2021 год больш экстрэмальны па пагодна-кліматычных умовах, што не дазваляе аграрыям дасягнуць леташніх паказчыкаў па шэрагу культур. Пры гэтым, калі ацэньваць бягучы год з сярэднімі за мінулую пяцігодку, то па большасці паказчыкаў сёлетнія прагнозы вышэй сярэдніх за пяцігодку.

Так, калі звярнуцца да лічбаў, валавы збор збожжавых і зернебабовых з кукурузай у вазе пасля дапрацоўкі ў сярэднім за пяць гадоў у сельскагаспадарчых і фермерскіх арганізацыях склаў 7,3 млн. тон, ў 2021 годзе атрымана 7,4 млн. тон або 101 працэнт да сярэдняга за пяць гадоў.

У мэтах гарантаванага забеспячэння насельніцтва рэспублікі хлебабулачнымі, крупянымі, макароннымі вырабамі па даступных цэнах аб’ём дзяржзаказу на харчовае збожжа па фіксаваных дзяржавай цэнах у бягучым годзе вызначаны ў аб’ёме 831 тыс. тон, або 11 працэнтаў ад усёй валавой вытворчасці збожжа.

Такім чынам, пастаўка харчовага збожжа для дзяржаўных патрэб выканана ў поўным аб’ёме. Акрамя гэтага атрыманы аб’ём збожжа дазволіць засыпаць неабходны насенны фонд — 0,8 млн. тон і забяспечыць патрэбы жывёлагадоўлі ў аб’ёме 5,2 мільёна тон.

Што датычыцца вытворчасці рапсу ў бягучым годзе, то яна склалася ў аб’ёме 720 тыс. тон, або 137 працэнтаў да сярэдняга паказчыку за пяцігодку. Для забеспячэння патрэбнасці прадпрыемстваў алейнатлушчавай, кандытарскай галіны, рэалізацыі ў рознічную сетку рапсавага алею, дзяржзаказ на пастаўку алеянасення рапсу сёлета вызначаны ў аб’ёме 100 тысяч тон або 14 працэнтаў чаканай вытворчасці ў 2021 годзе (720 тыс. тон). Дзяржзаказ на пастаўку алеянасення рапсу ўжо завершаны. Астатнія аб’ёмы алеянасення рапсу і рапсавага алею, як і ў мінулыя гады, запатрабаваны на знешніх рынках.

У цяперашні час вядзецца масавая ўборка цукровых буракоў. Ўраджайнасць вышэйшая за леташнюю, што дазваляе прагназаваць валавы збор не менш 4,6 млн. тон або 104 працэнты да сярэдняга за мінулыя пяць гадоў. Для поўнага забеспячэння ўнутранага рынку краіны цукрам айчыннай вытворчасці дзяржаўны заказ на пастаўку цукровых буракоў складае 3 млн. тон, астатнія 1,8 млн. тон будуць пастаўлены і перапрацаваныя для пастаўкі цукру на экспарт.

Засушлівыя ўмовы чэрвеня-ліпеня прывялі да зніжэння тэмпаў нарыхтоўкі травяных кармоў у названы перыяд, у сувязі з чым чаканыя аб’ёмы іх нарыхтоўкі складуць 9,4 млн. тон кармавых адзінак. З улікам рэшткаў мінулага года (2,6 млн. тон) дадзеныя аб’ёмы вытворчасці травяных кармоў дазволяць забяспечыць патрэбы жывёлагадоўлі ў поўным аб’ёме.

У краіне завяршаецца масавая ўборка бульбы і плодаагароднінай прадукцыі. У сельскагаспадарчых арганізацыях і сялянскіх (фермерскіх) гаспадарках чаканая вытворчасць бульбы складае каля 900 тыс. тон, больш за 630 тыс. тон агародніны, а таксама 170 тыс. тон пладоў і ягад.

Магу з упэўненасцю заявіць, што сёлетні ўраджай дасць магчымасць забяспечыць ўнутрырэспубліканскія патрэбы, уключаючы закладку стабілізацыйных фондаў на міжсезонны перыяд, пастаўку сыравіны для прамысловай перапрацоўкі, рэалізацыю прадукцыі ў рознічную сетку, іншую рэалізацыю, а таксама мець свабодныя рэсурсы для пастаўкі на экспарт. Нарошчванне пладовай прадукцыі ажыццяўляецца за кошт штогадовай закладкі прамысловых садоў на плошчы не менш за 500 гектараў.

Дадам, што ў перыяд масавай уборкі ўраджаю, сельскагаспадарчыя арганізацыі і сялянскія гаспадаркі прымаюць актыўны ўдзел у восеньскіх кірмашах, выязном гандлі на спецыяльных пляцоўках, дзе прадукцыя рэалізуецца наўпрост ад вытворцаў па больш прымальным цэнах.

— Асноўная цяжкасць, з якой сёлета давялося сутыкнуцца аграрыям ў працэсе ўборачнай кампаніі, заключаецца ў адначасовым паспяванні як азімых, так і яравых культур, рапса. Яна звязана перш за ўсё з высокімі тэмпературамі і недахопам вільгаці ў перыяд фармавання ўраджаю.

У сувязі з тым, што ў апошнія гады ў чэрвені-ліпені адчуваецца значны недахоп вільгаці ў глебе, перад сельскагаспадарчымі арганізацыямі рэспублікі ставіцца задача на будучыню павелічэнне плошчаў сяўбы азімых культур да 70 працэнтаў у структуры збожжавых каласавых.

— Стратэгія развіцця ў галіне механізацыі сельскай гаспадаркі накіравана на стварэнне машынна-трактарнага парку, які дазваляе праводзіць сельскагаспадарчыя работы па сучасных тэхналогіях у аптымальныя агратэхнічныя тэрміны, пры гэтым новыя тэхналогіі ўкараняюцца на пастаяннай аснове.

Сёння ўжо нікога не здзівіш укараненнем элементаў сістэм дакладнага земляробства, таму што некаторыя віды тэхнікі (трактары, апырсквальнікі, машыны для ўнясення угнаенняў, збожжаўборачныя камбайны і інш.) імі камплектуюцца ўжо з завода. У сельскагаспадарчых арганізацыях эксплуатуецца звыш 18 тыс. адзінак тэхнікі, абсталяванай элементамі сістэм дакладнага земляробства. Для паўнавартаснага выкарыстання такіх элементаў і сістэм неабходны адпаведныя кадры.

Разам з дзеючай лабараторыяй дакладнага земляробства на базе ўстановы адукацыі «Беларуская дзяржаўная ордэнаў Кастрычніцкай Рэвалюцыі і Працоўнага Чырвонага Сцяга сельскагаспадарчая акадэмія», у бягучым годзе з удзелам Мінсельгасхарча, на базе ўстановы адукацыі «Глыбоцкі дзяржаўны прафесійны ліцэй» адкрыты Цэнтр дакладнага земляробства. Стварэнне дадзенага Цэнтра будзе садзейнічаць павышэнню ўзроўню падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі кадраў у галіне пашырэння выкарыстання тэхналогій дакладнага земляробства ў сельскай гаспадарцы.

Таксама з удзелам спецыялістаў Мінсельгасхарча штогод на палях краіны праходзяць выпрабаваннi новых узораў сельскагаспадарчай тэхнікі. Напрыклад, у бягучым годзе праходзяць выпрабаванні шыроказахватныя сеялкі, мадэрнізаваныя збожжаўборачныя камбайны, апырсквальнікі і іншая тэхніка.

Вялікая ўвага своечасоваму абнаўленню і дааснашчэнню парку надаецца з боку Кіраўніка дзяржавы і ўрада Рэспублікі Беларусь. З пачатку года ў сельскагаспадарчыя арганізацыі паступіла звыш 3,5 тыс. адзінак тэхнікі і абсталявання, у тым ліку 315 збожжаўборачных і 145 кормаўборачных камбайнаў, больш за 650 адз. трактароў, іншыя неабходныя машыны. Абнаўленне існуючага машынна-трактарнага парка новай тэхнікай дазваляе нам вырабляць прадукцыю раслінаводства і жывёлагадоўлі па сучасных тэхналогіях і канкурыраваць на сусветных рынках.

— За два апошнія дзесяцігоддзі краіна значна прыбавіла, як у вытворчасці мяса-малочнай і раслінаводчай прадукцыі, так і ў яе экспарце. Толькі ўявіце: у першыя гады незалежнасці наш экспарт крыху перавышаў 100 млн. дал. ЗША, а ўжо ў 2020 годзе мы дасягнулі сумы ў 5,8 мільярдаў даляраў ЗША.

Сёння брэнд «Зроблена ў Беларусі» атрымаў заслужанае прызнанне на сусветных рынках. Нас ведаюць як пастаўшчыкоў якасных сыроў і тварагу, сухога малака і сметанковага масла. Прычым па гэтых пазіцыях мы ўваходзім у пяцёрку, а па мясе ялавічыны і птушкі — у дзесятку краін — сусветных экспарцёраў. І гэта заканамерна: пытанні якасці прадуктаў харчавання і экспарту кантралююцца на дзяржаўным узроўні.

Па-другое, прыкладзены сур’ёзныя намаганні, каб пашырыць нашу прысутнасць на замежных прылаўках. Мы актыўна развіваем экспарт гатовай перапрацаванай мяса-малочнай прадукцыі, мясных кансерваў і каўбасных вырабаў, якіх у цэлым у Беларусі вырабляецца больш за 1500 відаў. Акрамя таго, заслугоўвае ўвагі экспарт прадукцыі раслінаводства, і ў прыватнасці свежых гародніны і бульбы.

Калі разгледзець апошнюю пяцігодку, то экспарт павялічыўся практычна на 30%, станоўчае знешнегандлёвае сальда з 155 млн. даляраў ў 2016 годзе вырасла да 1,5 млрд. у 2020 годзе.

Дынаміку росту мы адзначаем і сёлета. За 8 месяцаў бягучага года экспарт харчовых тавараў і сельскагаспадарчай сыравіны склаў 4,1 млрд. даляраў ЗША, і ў параўнанні з аналагічным перыядам 2020 года вырас на 10,8 працэнта. Прырост склаў 400,3 млн. дал. ЗША.

Экспартныя пастаўкі беларускіх прадуктаў харчавання ажыццяўляліся ў 99 краін свету. У цэлым вырас экспарт малака і малакапрадуктаў, ялавічыны, каўбасных вырабаў, рыбы і рыбнай прадукцыі, яйкі, бульбы, рапсавага алею.

Такім чынам, кажучы мовай лічбаў, ні пандэмічная сітуацыя, ні знешнепалітычныя фактары не аказалі істотнага ўплыву на працу экспарцёраў: рэалізуюцца раней заключаныя кантракты, заключаюцца новыя, ажыццяўляюцца адгрузкі прадукцыі.

Вядома, пэўныя пытанні ёсць: сталі больш жорсткімі ўмовы канкурэнцыі сярод вытворцаў, з’яўляюцца парывы лагістычных ланцужкоў пры пастаўках тавараў на рынкі далёкага замежжа. Але, тым не менш, попыт на беларускую сельскагаспадарчую прадукцыю і прадукты харчавання не змяняецца, і па прагнозах будзе устойлівым да канца года. Па выніках 2021 года мы плануем павялічыць экспарт да 6 мільярдаў даляраў ЗША. Станоўчая дынаміка, якая намецілася з пачатку года нават ва ўмовах пандэміі, сур’ёзна абнадзейвае.

Мы будзем прытрымлівацца задач, пастаўленых Кіраўніком дзяржавы ў рамках Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2021-2025 гады: не дапусціць скарачэння прысутнасці нацыянальнай экспартнай прадукцыі на традыцыйных рынках збыту, а таксама захаваць шматвектарнасць знешняга гандлю, асвойваючы новыя нішы сусветнага рынку.

Асноўным напрамкам экспарту застануцца краіны СНД, у тым ліку Расійская Федэрацыя, якія прыносяць найбольшую эканамічную выгаду экспарцёрам. Працягнем развіваць азіяцкі кірунак, у тым ліку Кітай, плануем павялічыць экспарт у краіны Персідскага заліва, Афрыкі і Амерыкі.

— За апошнія гады Беларусь атрымала статус аднаго з вядучых экспарцёраў харчавання — у значнай ступені дзякуючы аб’ёмным продажам малочнай і мясной прадукцыі. Важна разумець, што ўсё гэта ідзе не на шкоду харчовай бяспекі краіны.

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка выразна пазначыў дзяржаўную пазіцыю: сельская гаспадарка, наша харчовая бяспека і незалежнасць — важнейшыя прыярытэты для краіны.

Таму забеспячэнне харчовай бяспекі — гэта важнейшы напрамак нацыянальнай палітыкі. Меры рэагавання, якія прымаюцца ўрадам і ўпаўнаважанымі органамі, дазваляюць ўлічваць усе змены на рынку харчавання як унутры краіны, так і за яе межамі. Наша краіна мае добры патэнцыял у аграрнай сферы і можа цалкам забяспечыць як ўласную харчовую бяспеку, так і рост паставак харчавання за мяжу.

Так, сёння мы працуем ва ўмовах абмежавання росту ўнутраных цэн на прадукцыю першай неабходнасці. Гэта мясная і малочная прадукцыя, птушка, яйка, хлеб, мука, крупы, садавінагародніная прадукцыя. Такая палітыка выпрацавана з мэтай гарантаванага забеспячэння харчаваннем насельніцтва па даступных цэнах. Усе пастаўкі прадукцыі гандлёвым арганізацыям ажыццяўляюцца на падставе заключаных дагавораў у адпаведнасці з іх заяўкамі.

Адначасова з гэтым урад і ўпаўнаважаныя органы манітораць існуючы запас трываласці перапрацоўчых арганізацый.

Смею запэўніць, ніякай дэфіцыт харчавання Беларусі не пагражае. Наша краіна займае лідзіруючыя пазіцыі сярод краін ЕАЭС па ўзроўні самазабеспячэння прадуктамі харчавання — 96%. Па дадзеных Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН у свеце ўзровень сярэднедушавога спажывання мяса складае 44 кілаграмы на чалавека ў год, у той час як у Беларусі — 97, а пры сярэднесусветным спажыванні малочных прадуктаў 112 кілаграмаў, у нас — 248. Для параўнання: у летась на душу насельніцтва мы вырабілі 137 кілаграма мяса і 828 — малака. Узровень самазабеспячэння складае 134 і 244% адпаведна. 

Але каб з году ў год прырастаць паказчыкамі, мала мець жаданне, патрэбна база. Па-першае, у краіне ідзе ўстойлівы рост вытворчасці. У мінулым годзе надаілі больш 7,7 млн. тон малака і рэалізавалі на забой больш за 1,7 млн. тон жывёлы і птушкі ў жывой вазе. Тэмп росту за пяцігодку — 110 і 106% адпаведна. Станоўчая дынаміка росту аб’ёмаў вытворчасці захоўваецца і ў гэтым годзе.

Уласна, набірае тэмпы і перапрацоўка. Так за 8 месяцаў бягучага года аб’ём малака, які паступіў на перапрацоўку, вырас на 1%, таксама забяспечаны і тэмп росту вытворчасці асноўных экспартных пазіцый: сыроў тлустых — на 3%, сухога суцэльнага малака — на 52% сухой малочнай сыроваткі — на 7%, каўбасных вырабаў больш чым на 7%, а мясных паўфабрыкатаў — на 23%.

Па-другое, у арганізацыях АПК не спісваюць з рахункаў тэхнічнае перааснашчэнне вытворчасцей, мадэрнізацыю абсталявання і ўкараненне перадавых тэхналогій, што непазбежна павышае якасць выпускаемай прадукцыі. Возьмем, напрыклад, малако. Калі ў 2016 г. сельгаспрадпрыемствы рэалізавалі яго 44,8% гатункам экстра, то ў 2020-м ужо амаль 60%. Пры гэтым атрымалася сысці ад другога і максімальна, да 12%, скараціць прысутнасць першага гатунку малака.

На перапрацоўчых прадпрыемствах ўкаранёны сістэмы кантролю якасці і бяспекі, а наглядныя органы адсочваюць бяспеку і якасць сыравіны і гатовай прадукцыі «ад поля да прылаўка». Якасць нашых прадуктаў харчавання адпавядае ўсім нацыянальным і міжнародным патрабаванням.

Для дасягнення такога ўзроўню вытворчасці штогод прымаліся важныя рашэнні на ўзроўні кіраўніцтва дзяржавы, накіраваныя на фінансаванне мерапрыемстваў па інтэнсіфікацыі галіны. У малочнай жывёлагадоўлі было праведзена маштабнае абнаўленне вытворчай базы за кошт будаўніцтва, рэканструкцыі і мадэрнізацыі малочнатаварных ферм для ўкаранення сучасных рэсурсазберагальных тэхналогій вытворчасці. У цяперашні час на гэтых фермах вырабляецца каля 70 адсоткаў малака.

Новыя тэхналогіі значна палепшылі якасныя паказчыкі малака-сыравіны, што дазволіла перапрацоўчай прамысловасці пашырыць магчымасці вытворчасці канкурэнтаздольнай малочнай прадукцыі на ўнутраным і знешнім рынках. Дзякуючы абнаўленню вытворчых магутнасцяў у малочнай жывёлагадоўлі, створана адно з самых эфектыўных вытворчасцей у аграпрамысловым комплексе. Рэнтабельнасць продажу малака за I паўгоддзе 2021 года склала 22,4 працэнта.

— Я думаю, што сёння на нашых вачах адкрываецца новая старонка ў гісторыі беларускага аграпрамысловага комплексу. Сельская гаспадарка інтэнсіўна развіваецца, у вытворчасць ўкараняюцца інавацыйныя тэхналогіі, сучасныя высокапрадукцыйныя і энергаэфектыўныя машыны і абсталяванне, інфармацыйныя сістэмы кіравання тэхналагічнымі лініямі і аперацыямі. На палі і фермы прыходзяць робаты, укараняюцца біятэхналогіі, актыўна прымяняюцца найноўшыя навуковыя распрацоўкі і дасягненні.

Але галоўнае, што дазваляе аграпрамысловаму комплексу развівацца — гэта людзі, якія працуюць у галіне, спецыялісты, якія валодаюць сучаснымі ведамі і навыкамі кіравання інавацыямі ў вытворчасці.

Для павышэння прэстыжу працы і матывацыі пражывання ў сельскай мясцовасці на дзяржаўным узроўні ўжо шмат зроблена. 

Створаны аграгарадкі — сельскія населеныя пункты з развітой сацыяльнай, інжынернай і транспартнай інфраструктурай.

Дзейнічае шэраг нарматыўных прававых актаў, накіраваных на замацаванне кадраў на сяле. Гэта Указы кіраўніка дзяржавы і Пастановы урада па пытаннях аплаты працы, прадастаўлення льготных крэдытаў маладым спецыялістам на набыццё хатняй маёмасці і тавараў першай неабходнасці, адтэрміноўкі ад прызыву на тэрміновую ваенную службу на перыяд працы на тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання і службу ў рэзерве, паляпшэння забеспячэння жыллём і іншае.

Акрамя таго, згодна тарыфнага пагаднення паміж Міністэрствам сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь, Беларускім прафесійным саюзам работнікаў аграпрамысловага комплексу і Рэспубліканскім аграпрамысловым саюзам «БелАПС» прадугледжаны дадатковыя меры, накіраваныя на замацаванне кадраў. У іх ліку:

* вылучэнне сельскагаспадарчымі арганізацыямі сродкаў у мэтах кампенсацыі спецыялістам, рабочым (служачым) затрат на наём жылых памяшканняў у выпадку адсутнасці магчымасці прадастаўлення ім добраўпарадкаваных жылых памяшканняў;

* прадастаўленне маладым сем’ям са сродкаў арганізацыі пазык, пазык на будаўніцтва або набыццё жылля, куплю прадметаў працяглага карыстання для хатняга ўжытку, на навучанне на платнай аснове па спецыяльнасцях, у якіх мае патрэбу арганізацыя і інш.

Палажэнні Тарыфнага пагаднення ўключаюцца ў калектыўныя дагаворы сельгасарганізацый.

У галіне шмат прыкладаў сельскагаспадарчых арганізацый, станоўчы досвед работы якіх можна паставіць для прыкладу: «Агракамбінат Сноў» Нясвіжскага раёна, Бялыніцкі сельскагаспадарчы вытворчы кааператыў «Калгас» Радзіма «, ААТ» Рассвет ім. К.П.Арлоўскага" Кіраўскага раёна, Мінскае раённае ўнітарнае прадпрыемства" Агракамбінат «Ждановічы», адкрытае акцыянернае таварыства «Астрамечава», вытворчы кааператыў імя У.І. Крамко і вучэбна-доследчы сельскагаспадарчы вытворчы кааператыў «Путрышкі» Гродзенскага раёна, ААТ «Граніт-Агра» Дзятлаўскага раёна, КСУП «Агра-Солы» Смаргонскага раёна, ААТ «Ціхінічы» Рагачоўскага раёна і іншыя.

У мэтах стварэння камфортных умоў пражывання ў вёсцы сёння Урадам сумесна з рэгіёнамі вядзецца праца па рэалізацыі канцэпцыі «вёска будучыні».

Гэта будуць свайго роду аграгарадкі новага ўзроўню з развітай і мадэрнізаванай сацыяльнай інфраструктурай, высокім узроўнем добраўпарадкавання, калі ў межах аднаго населенага пункта ёсць не толькі неабходны мінімум сэрвісаў, але і нейкія дадатковыя.

Планамі пераўтварэнні ў 2019 — 2020 гадах па краіне было ахоплена 171 населены пункт з агульным лікам пражываючых 145 тыс.чалавек.

У сельскіх населеных пунктах выконваліся работы, накіраваныя на комплекснае развіццё тэрыторый сельскіх населеных пунктаў, у тым ліку на добраўпарадкаванне вуліц, азеляненне тэрыторый, прылада спартыўных пляцовак, ўстаноўку малых архітэктурных формаў, мадэрнізацыю інжынерна-транспартнай інфраструктуры, па будаўніцтве, бягучым і капітальным рамонце устаноў аховы здароўя і адукацыі, аб’ектаў жыллёвага фонду, сацыяльна-культурнага прызначэння і бытавога абслугоўвання, сельскіх дарог, а таксама вытворчых аб’ектаў сельскагаспадарчага прызначэння. Праводзіліся газіфікацыя аграгарадкоў, рэканструкцыя ліній электраперадач.

— Адна з прыярытэтных задач сёння, якая патрабуе пільнай увагі — забеспячэнне прафесійнымі кадрамі нашага АПК. У аснове яе знаходзіцца якасная адукацыя, якая адпавядае ўсім патрабаванням сучаснай вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі і прадуктаў харчавання.

Я лiчу, што адукацыя можа і павінна стаць лакаматывам для вёскі. Нашы аграрныя адукацыйныя ўстановы — адны з найстарэйшых у Беларусі, якія назапасілі багатую спадчыну. 

Сёння падрыхтоўку кадраў для аграрнага сектара ў асноўным вядуць чатыры ВНУ: Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія, Беларускі дзяржаўны аграрны тэхнічны універсітэт, Віцебская дзяржаўная акадэмія ветэрынарнай медыцыны і Гродзенскі дзяржаўны аграрны універсітэт і 27 аграрных каледжаў.

Штогод у арганізацыі аграпрамысловага комплексу накіроўваецца каля 1,8 тыс. спецыялістаў з вышэйшай, 7 тыс. з сярэдняй спецыяльнай і прафесійна-тэхнічнай адукацыяй.

Вядома ні для каго не сакрэт, што ў апошнія гады ў моладзі прывабнымі з’яўляюцца спецыяльнасці ў сферы ІТ-тэхналогій. Аграрныя прафесii менш папулярныя. Разумеючы важнасць падрыхтоўкі кадраў для вёскі, на дзяржаўным узроўні пастаянна прымаюцца меры, накіраваныя на павышэнне прэстыжу сельскагаспадарчых спецыяльнасцяў. Такіх ільгот няма ні для адной іншай галіны народнай гаспадаркі.

Нават, у гарадах няма такіх ільготных умоў, якія створаны для спецыялістаў, якія пражываюць у сельскай мясцовасці і працуюць у сельскагаспадарчых арганізацыях. Выпускнікі аграрных ВНУ і каледжаў маюць магчымасць без праблем уладкавацца на працу ў арганізацыях галіны, стаць паспяховымі кіраўнікамі, прасунуцца па службовай лесвіцы.

І прыкладаў таму мноства. Многія вядомыя дзяржаўныя дзеячы, вядомыя навукоўцы, акадэмікі, кіраўнікі цэлых галін і буйных прадпрыемстваў, дыпламаты скончылі аграрныя ВНУ. Практычна дзве трэці кіраўнікоў у рэгіёнах маюць сельскагаспадарчае адукацыю.

Кіраўніком дзяржавы і ўрадам Рэспублікі Беларусь вялікая ўвага надаецца стварэнню ўмоў для замацавання кадраў у сельскай гаспадарцы. 

Як правіла, эканамічна моцныя арганізацыі, якія рэалізуюць матэрыяльныя і сацыяльныя стымулы, устаноўленыя нарматыўнымі прававымі актамі, не адчуваюць праблемаў з кадрамі.

Як паказвае практыка, найбольш паспяхова замацоўваецца ў сельскагаспадарчых арганізацыях пасля заканчэння ВНУ вясковая моладзь. Яна адаптаваная да ўмоў сельскага жыцця і ў сваёй большасці свядома выбірае будучую спецыяльнасць.

Таму асноўнай задачай кадравай палітыкі галіны з’яўляецца прыцягненне ў аграрныя ўстановы адукацыю моладзі, знаёмай са спецыфікай сельскага ўкладу жыцця і вытворчасцю. У гэтых мэтах з 2018 гадоў ў школах адкрыты профільныя класы аграрнай накіраванасці. Навучэнцы такіх класаў па праграме факультатыўнага занятку «Уводзіны ў аграрныя прафесіі» у 10-11 класах вывучаюць пытанні ўвядзення ў аграрная вытворчасць, свет сельскагаспадарчых раслін і жывёл, асновы тэхналогій атрымання прадукцыі раслінаводства і жывёлагадоўлі і іншыя. Ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі функцыянуюць 535 профільных класаў аграрнай накіраванасці, у якіх навучаецца 3558 навучэнцаў.

Меры, што прымаюцца, аказваюць станоўчы ўплыў на паляпшэнне сітуацыі з забяспечанасцю кадрамі сельскагаспадарчых арганізацый рэспублікі. Яны дазволілі стабілізаваць дынаміку замацавання маладых спецыялістаў у галіне, тым самым зменшыць адток моладзі з сельскіх тэрыторый. Пасля абавязковых двух гадоў працы па размеркаванні ў сельскагаспадарчых арганізацыях працягваюць працаваць больш за 50% спецыялістаў з вышэйшай адукацыяй (у 2008 годзе — 35%). Такі ўзровень замацавання падтрымліваецца на працягу апошніх 7 гадоў.

Наколькі вялікі ўклад беларускай навукі ў развіццё АПК? Якія новаўвядзенні будуць укаранёны ў агляднай будучыні? Беларускія навукоўцы штогод аказваюць важкую дапамогу сельгасвытворцам па двух асноўных напрамках:

* распрацоўка новых і ўдасканаленне існуючых тэхналогій, рэкамендацый і галіновых рэгламентаў, стварэнне высокапрадукцыйных сартоў сельскагаспадарчых культур і парод жывёл, распрацоўка рэсурсазберагальных тэхнічных сродкаў, а таксама іншай навукова-тэхнічнай прадукцыі ў рамках выканання дзяржаўных навукова-тэхнічных праграм і дзяржаўных праграм навуковых даследаванняў;

* навучанне спецыялістаў па праграмах павышэння кваліфікацыі, пры гэтым зацікаўленыя гаспадаркі атрымліваюць неабходную ім кансультацыйную дапамогу. На сайце Мінсельгасхарча размешчаны і пастаянна актуалізуюцца рэкамендацыі вучоных па самым разнастайным напрамках работы аграпрамысловага комплексу Рэспублікі Беларусь.

Акрамя акадэмічнай навукі свой уклад у вытворчасць ўносяць і навукоўцы устаноў вышэйшай адукацыі. Ідзе сумесная, карпатлівая і пастаянная праца, якая і прыносіць вынік.

У галіне раслінаводства:

РУП «НПЦ НАН Беларусі па земляробстве» створана 18 гатункаў азімых і яравых збожжавых культур, патэнцыял прадуктыўнасці якіх 100 і больш цэнтнераў з 1 га, а таксама два гатункі азімага рапсу. Засваенне ў вытворчасці названых гатункаў плануецца з бягучага года.

РУП «НПЦ НАН Беларусі па бульбаводстве і плодаагародніцтву» створаны новыя гатункі і гібрыды бульбы, агароднінных і пладова-ягадных культур. У Дзяржаўны рэестр гатункаў на 2021 год уключана: два гатункі бульбы (Крок тэхнічнага прызначэння, прыдатны для прамысловай перапрацоўкі і ранні гатунак Юлія); пяць гатункаў і гібрыдаў агародніны (бурак сталовы Слава, цыбуля-парэй Войт, шынок Бонус, часнык азімы Агатон і агурок Духмяны) для прамысловага і прысядзібнага апрацоўкі; а таксама 9 гатункаў пладовых культур, з іх: 7— для прамысловага вырошчвання (яблыня хатняя Паланэз, Аксамiт, яблыня калонавідная Маскоўскія каралі, вішня канфіцюр, вішня Мілавіца, ляшчына Лал і Яшма) і 2 гатункі для прысядзібнага вырошчвання (яблыня хатняя В.Бялана і Дыямент ).

Селекцыйная праца па такіх культурам як канюшына, галега ўсходняя, белы і жоўты лубін, таматы, фасоль сталовая і часнык азімы актыўна вядзецца навукоўцамі ва УА «Беларуская дзяржаўная ордэнаў Кастрычніцкай Рэвалюцыі і Працоўнага Чырвонага Сцяга сельскагаспадарчая акадэмія». Плануецца ў бліжэйшай перспектыве стварэнне гатункаў і гібрыдаў названых культур, ўстойлівых да хвароб і кліматычных фактараў.

Інстытут мікрабіялогіі НАН Беларусі ў бягучым годзе прадставіў спажыўцам комплексны мікробны прэпарат Биопродуктин, накіраваны для паляпшэння фітасанітарнага стану пасеваў, павелічэння прадуктыўнасці збожжавых культур, павышэння біялагічнай актыўнасці глебы.

У галіне жывёлагадоўлі:

Навукоўцамі РУП «НПЦ НАН Беларусі па жывёлагадоўлі» створана Галштынскі папуляцыя малочнага жывёлы айчыннай селекцыі з генетычным патэнцыялам 10-11 тыс. кг малака ў год, РУП «НПЦ НАН Беларусі па жывёлагадоўлі» і УА «Гродзенскі дзяржаўны аграрны універсітэт» дасягнуты несумнеўныя поспехі ў распрацоўцы тэхналогіі атрымання эмбрыёнаў in vitro і ДНК-пашпартызацыі высокакаштоўных сельскагаспадарчых жывёл.

Сёння ў рэспубліцы ўжываецца парадку 1500 неабходных ветэрынарных прэпаратаў, з якіх больш за 70% айчынныя, значная частка якіх распрацавана РУП «Інстытут эксперыментальнай ветэрынарыі імя. С.Н. Вышалескага», УА «Віцебская ордэна «Знак Пашаны» дзяржаўная акадэмія ветэрынарнай медыцыны «і іншымі ўстановамі вышэйшай адукацыі аграрнага профілю. Некаторыя з іх пастаўляюцца на экспарт.

У мэтах тэхнічнага забеспячэння галіны жывёлагадоўлі, РУП «НПЦ НАН Беларусі па механізацыі сельскай гаспадаркі» распрацаваны праграмна-апаратны комплекс сістэмы ідэнтыфікацыі і кантролю фізіялагічнага стану жывёл, які забяспечвае цэнтралізацыю камп’ютэрнага ўліку і сістэматызацыі параметраў, кантроль фізіялагічных паказчыкаў кожнага жывёлы ў статку, групоўку іх па розных паказчыках, адсочванне дынамікі ўплыву розных фактараў.

У вобласці харчавання:

РУП «Інстытут мяса-малочнай прамысловасці» створаны шэраг сучасных імпартазамяшчальных тэхналогій. Найбольш яркія прыклады — гэта сыры працяглага паспявання элітных гатункаў, сыры з блакітнай цвіллю «Ракфорці» (аналаг вядомага сыру «Рокфор»), сыр «Масдамер» (тыпу «Маасдам»), унікальныя тэхналогіі комплекснага выкарыстання прадуктаў перапрацоўкі малака на аснове ультрафільтрація, якія забяспечылі павышэнне эканамічнай складнікам. Дзякуючы ўкараненню распрацаванай Мінсельгасхарчам сумесна з Інстытутам з 2007 года Праграмы перапрацоўкі сыроваткі, Рэспубліка Беларусь займае лідзіруючую пазіцыю ў свеце перапрацоўваючы 97% рэсурсу сыроваткі.

Распрацавана таксама лінейка мясных прадуктаў харчавання з паніжаным утрыманнем паваранай солі і выкарыстаннем інавацыйных фітакомплексаў з мэтай прафілактыкі сардэчна-сасудзiстых захворванняў.

Варта адзначыць, што гэта толькі частка распрацовак беларускіх навукоўцаў, якія пачалі паступаць вытворцам у бягучым годзе і накіраваны на павышэнне эфектыўнасці аграрнай вытворчасці.

Што тычыцца перспектывы. У апошнія гады ўсё часцей узнімаецца пытанне выкарыстання тэхналогій «дакладнага» земляробства ў Рэспубліцы Беларусь. У цяперашні час Мінсельгасхарчам, ва ўзаемадзеянні з зацікаўленымі рэспубліканскімі органамі дзяржаўнага кіравання арганізавана распрацоўка лічбавай платформы «Дакладнае земляробства», стварэнне якой накіраваны на аптымізацыю планавання і вядзення вытворчай дзейнасці ў галіне аператыўнага кіравання вытворчасцю прадукцыі раслінаводства.

— Іван Іванавіч! Шчыра дзякуй вам за такую цікавую размову і падрабязныя адказы на нашы пытанні. А ўсім работнікам сельскагаспадарчай вытворчасці хочацца падзякаваць за іх самаадданую добрасумленную працу!